Nýjar kvöldvökur - 01.04.1961, Blaðsíða 6

52
BJÖRGVIN GUÐMUNDSSON
N. Kv.
Hólmfriður, Björgvin og Margrét dóttir þeirra í
samsœti í Winnipeg 1955.
bara ekki augu til að sjá. Veröldin er full af
hljómlist, en vér heyrum hana ekki. Tón-
skáldið kennir oss að heyra. Öll tilveran er
full af dýrð guðs.
Vitur maður hefur sagt: Fegurðin er
ljómi sannleikans. Og franska skáldið
Baudelaire mælti eitthvað á þá leið, að í
Ijóðlist og tónlist skynjum vér eitthvað af
fegurð eilífðarinnar. Því hygg ég, að allir
miklir listamenn gangi á guðs vegum, enda
þótt þeir geri sér ekki alltjent grein fyrir
því sjálfir.
Af hverju er þessi list sprottin nema af
ofsalegri leit andans að fegurð upphæðanna?
Hún er draumur hinna jarðbundnu um
stjörnur himinsins. Skáldin reyna að höndla
hin gullnu augnablik yndisleikans og fá þau
til að nema staðar og hvergi skynjum vér
þessa hamslausu þrá greinilegar en í tónlist-
inni. Hún er sprottin af tilfinningunni fyrir
hinni óumræðilegu, yfirskilvitlegu fegurð,
sem setur hugann í uppnám og endurvekur
sömu tilfinningar í annarra brjóstum.
Eins og glöggt kemur í Ijós bæði í kvæð-
um Matthíasar Jochumssonar (Söngtöfrar)
og Einars Benediktssonar (Svanur) ber öll-
um stórskáldum saman um það, að tónlistin
sé tungumál æðra vitundarlífs og gagn-
þrungin af heimþránni til guðs:
Öll helgisvör heilags anda,
öll tilbeiðsla í tónum lifir.
Hvert er þá hlutverk listamannsins annað
en það að lyfta tilfinningum mannkynsins
og vitundarlífi upp í hærra veldi, til æðri
menningar, nær guði? Engir hafa því gefið
oss dýrmætari gjafir en þeir, sem gert hafa
oss skyggnari á fegurð, og skilið hafa eftir
hjá oss listaverk í litum eða orðum eða tón-
um, sem fyllt geta oss unaði, er verður vor
ævarandi eign í lífi og dauða.
Björgvin Guðmundsson lifði án efa marga
daga, sem honum voru merkilegir fyrir það
eitt, að á þessum dögum skynjaði hann og
skrifaði niður hrífandi tónlist. Allir aðrir
dagar voru honum ekki annað en skugginn
af þessum leiftrandi augnablikum, já, jafn-
vel angist og þjáning meiri en menn vita.
„Hverf eigi, þú Ijómandi augnablik," lætur
Goethe eina af söguhetjum sínum segja, og
sama bæn stígur frá brjóstum allra, sem
ganga listinni á hönd. Þeir lifa í rauninni
ekki á öðrum stundum en þeim, þegar sköp-
unarandinn er yfir þeim, meðan innblástur-
inn varir. Hinn tíminn er eins og myrkrið
fyrir utan, bylgjudalurinn, magnleysið og
svefndrunginn undir fjallsrótunum. Þeir
fyllast örvænting, ef þeim finnst gáfa sín
vera að þverra, og verða stundum fyrir það
óþolinmóðir og viðskotaillir, finnst allt
ganga á móti sér og öll veröldin andstæð
og óþolandi. Slík augnablik gátu komið fyr-
ir Björgvin eins og marga aðra listamenn,
þó að venjulegast væri hann manna ástúð-
legastur, einlægastur og skemmtilegastur og
óþrjótandi brunnur fyndni og gamanyrða.