Eimreiðin - 01.10.1938, Síða 109

EIMIIEIDIN
RITSJÁ
453
niörg og samtvinnuð, og hann sneiðir einalt hjá þvi, sem er aðalorsök
''andans, og það er stjórnskipunin og stjórnfarið í landinu. Það er alveg
augljóst mál, að á meðan stjórnskipunina skortir þann tryggingarlið, sem
gerir ríkið stjórnhæft, ábyrgt og trúverðugt — þá verða allar lækningar
aðeins til bráðabirgða, enda þótt þær séu að öðru lej’ti réttar. (Sbr. greinar
minar í fyrri heftum Eimr.) — Höf. bendir þó á þá staðreynd, að tekjur
°g lántökur ríkisins hafa að ait of miklu leyti farið til óarðbærra fyrir-
*a;kja og að bankarnir fá ekki að beita réttum aðferðum i gjaldeyrismál-
u*n, en eru teygðir út i lánsfjárþenslu. Þetta eru vitanlega bein áhrif
frá stjórnfarinu —- kjósendavaldinu og skrúfupólitíkinni, sem ekki leyfir
rétta hagnýtingu fjárins, stendur í vegi fyrir réttri verðmyndun á vinnu-
markaðinum og vfirleitt brýtur ailar reglur arðvæns rekstrar. Af þessu
leiðir svo óhjákvæmilega fall gjaldeyrisins. Það er elelci hægt að halda
krónunni uppi með tómum samþyktum og atkvæðagreiðslum. Allar spelk-
ur og öll óeðlileg höft bila að lokum. Krónan hefur fallið, og nú er ekki
snnars kostur en að viðurkcnna það að meira eða minna leyti. Og þar
sem ástandið hefur þegar lýst sér i vaxandi verðhækkun, þarf a. m.
k. tilsvarandi niðurfærsla skráningarinnar ekki að valda stórbyltingu i
'’erðiaginu annari en þeirri, að útflytjendur fá þá réttara verð fyrir vör-
nr sínar. Og það verða framleiðendur að fá, ef ætlast er til að þeir fram-
leiði meira en til innanlandsþarfa. Hið núverandi skráða gengi skattlegg-
nr útflytjendur en verðlaunar innflutninginn, og það er þó ekki tilætlun
stjórnvaldanna! — Höf. lcggur til að gengið sé lækkað um 15%, og væri
Það talsverð linun. En það þarf að ára vel lil þess að þetta reynist nóg,
°fi eflaust er höf. of bjartsýnn á að unt verði að gera hið nýja gengi raun-
'’erulegt og varanlcgt. Landsverzlunarstofnunin, sem hann stingur upp
ú. er að vísu nauðsynleg til framhalds og tryggingar núverandi hafta-
stefnu, en hún gcrir rask á verzlunarsviðinu, sem engan veginn verður
létt viðureignar, sérstaklega þar sem sá gróði, sem höf. ætlar ríkinu að
hafa af þessu fyrirtæki, alls ekki er neitt fundið fé, heldur aðeins til-
færsla eða farvegsbreyting fjármuna sem nú eru i umferð og framfleyta
Uölda manns beint og óbeint. Lagfæring gengisins ætti að leiða í áttina
til frjálsari viðskifta, en ekki nær einræðinu. En aftur a móti cf viðskifta-
einræði á að koma, þá er ekki bráðnauðsynlegt að breyta genginu. Þá
eru til önnur ráð eins og t. d. Þjóðverjar hafa notað. — Ég býst nú ekki
'ið, að þýzka einræðið þyki eftirsóknarvert hér. Það sem ég lief verið
nð benda á í fyrri greinum, er sá möguleiki, að ver gætum sjálfir stofn-
nð rikisvald yfir flokkunum og ábyrgðarbært gagnvart þjóðinni (þjóðræði)
°fi út á við — jafnvel þótt það í byrjun þyrfti að hafa allviðtækt um-
boð -—■ fremur en að fá þröngvað upp á oss sjalfteknu einræði með ut-
lendu valdi að haki. — Jafnvel þótt það kunni að vera orðið of seint,
l'á stend ég fast á þvi, að stjórnskipunin sé lagfærð. Það er ærusök fyrir
l'jóðina að sýna strax, að hún skilji hvaða tryggingar hún verður að setja
fyrir sjálfstæði sinu og tiltrú og að hún vilji færa þá fórn. Ef slys er
óhjákvæmilegt, ]iá vekur það meira traust á þjóðinni að hafa þó sýnt að