Eimreiðin - 01.10.1944, Blaðsíða 90

314
RITSJÁ
eimreiðin
til, svo sem eftir Guðmund G. Haga-
lín, rithöfund, í Skírni, Þorstein Jóns-
son í Andvara og dr. Stefán Einars-
son hér í Eimreiðinni.
Jakob Jóh. Smári skáld hefur séð
'unt útgáfu þessa af þeirri alúð og
vandvirkni, sem vænta mátti. Hér er
að finna allar þær sögur og leikrit
Kvarans, sem áður eru til eftir hann
á prenti og liann sjálfur mun hafa
talið þess virði að varðveitast. Fylgt
er fyrstu útkomutímaröð. Ritsafnið
hefst á smásögunni Sveinn káti, sem
fyrst kom út í tímaritinu Heimdalli
árið 1884, og því lýkur á eigin hand-
riti höfundarins að kvæði til konu
hans, sem liann orti 21. dezember
1936. I þessu safni er t. d. hvorki að
finna söguna Upp og niSur úr VerS-
andi (1882) né leikritið Brandmajór-
inn. Ýmislegt fleira frá æskuárum
skáldsins vantar í safn þetta. Þá er
hér heldur ekki að finna eina einustu
ritgerð eftir Kvaran, enda mun til-
ætlunin, að úrval ritgerða hans komi
út síðar sem framhald ritsafns þessa.
Eins og kunnugt er, liggur eftir Iiann
urmull ritgerða og hlaðagreina, sem
liafa bókmenntalegt og menningarlegt
gildi. Hann var afburðasnjall blaða-
maður og ritgerðaliöfundur, og ekki
er líklegt að unnt sé að komast af
með minna en 2—3 bindi í viðbót
við þau 6, sem komin eru, eigi að
gera þeirri hliðinni á höfundarferli
hans fullnægjandi skil.
Því hefur verið haldið fram, að
raunsæisstefua 19. aldarinnar í dönsk-
um bókmenntum hafi haft áhrif á
skáldskaparferil Einars H. Kvaran.
Þessa staðhæfingu verður þó að taka
með varúð. Að sjálfsögðu fer liann
ekki fremur en aðrir „Verðandi“-
menn varhluta af áhrifum frá real-
ismanum og höfuðpresti hans í Dan-
mörku, Georg Brandes. En mjög
snemma kynnist hann öðrum og
nýrri andlegum hreyfingum, sem
taka hug hans föstum tökunt. Atvik-
in haga því þannig, að liann dvelur
um langt skeið í Kanada, kynnist
engilsaxneskum bókmenntum og and-
legu lífi engilsaxncskra þjóða. Ur
þeirri átt er það, sem stærsta og á-
hrifaríkasta aldan flæðir inn í hug-
arheima lians. Engilsaxnesk áhrif á
skáldskap lians og andleg viðhorf
koma undir eins í ljós eftir lieim-
komu hans til Islands. Slíkra áhrifa
hefur gætt í starfi ýmsra fleiri okkar
beztu skálda og rithöfunda. Má t. d.
nefna skáldin Matthías Jochumsson
og Einar Benediktsson. Ef til vill eru
þau áhrif þó hvergi dýpri en í rit-
höfundarstarfi Einars H. Kvaran.
Engilsaxnesk áhrif á ýmis skáld vor
er fróðlegt og sérstætt rannsóknar-
efni, þótt hér verði ekki rakið nánar.
Þegar Einar hverfur heim frá Kanada
árið 1895, mun hann hafa verið far-
inn að gefa gaum sálarrannsóknuiu,
meðal annars kynnzt þeim af tímarit-
inu Review of Revieuis, sem W. T.
Stead stofnaði 1890 og var ritstjóri
að til dauðadags. Stead var einn af
hrautryðjendum sálarrannsóknanna,
og hafði Einar mikið álit á honutn
og tímariti hans. Árið 1903 kernur út
hið fræga rit eftir einn af afkasta-
mestu meðlimum brezka sálarrann-
sóknafélagsins, F. W. H. Mycrs:
Human Rersonality and its Survival
of Bodily Death. Einar H. Kvaran
ritar þegar unt það grcin í vikublað-
ið Norðurland (27. júní 1903), sem
sýnir meðal annars hve vel hann hef-
ur verið farinn að fylgjast nieð
þessum inálum þá. Um áhrif sálar-
rannsóknanna á skáldskap lians cr
öllum kunnugt, sem nokkuð hafa