Eimreiðin - 01.01.1946, Side 96

76
RITSJÁ
EIM.tEIÐIK
ins. Eru bækurnar lesnar eða lagðar
á hilluna?
Menn kvarla oft réttilega um skort-
inn á íslenzkri hókagagnrýni. Hitt
er niisskilningur, að bókaauglýsing-
ar og áróður sé nieiri liér en ann-
arsstaðar tíðkast. Þótt mörgu sé lioss-
að ómaklega, held ég, að það sé
einnig misskilningur, að oflof um
hækur sé hér aðalreglan. Þær hæk-
ur eru áreiðanlega fleiri, þegar öllu
cr á botninn hvolft, sem þagað hefur
verið um ómaklega eða nartað í, lield-
ur en hinar, sem oflofaðar eru, og
er hvorugt gott.
Ýinsir annmarkar eru á hókaút-
gáfunni og ýmisleg óvandvirkni loðir
við hana, ekki sízt við bókbandið.
Samt held ég, að það muni sýna sig
síðar meir, þegar allur samkeppnis-
urgur er þagnaður, þegar mylsnan
er gleymd og grafin og verðlagið
hófsamlega jafnað af nýjum tíma, að
eitt af því, sem bezt og varanlegasl
ltefur sýnt stórhug og myndarhrag
þessara tímamótaára, liefur einmitt
verið hókaútgáfan og vaxandi til-
raunir til íslenzkrar hóklistar og hók-
skreytingar.
Ég ætla að víkja hér að nokkrum
einstökum hókum.
FerSabók Sveins Pálssonar er ein
af merkari hókunum. Nafn Sveins
Pálssonar er almenningi miklu minna
kunnugt en vera ætti, og það sem
það er, er Sveinn öllu lieldur þjóð-
sagnalietja en veruleikans maður.
Vcldur því nokkuð kvæði Gríms um
Svein Pálsson og Kóp, þó að Þor-
valdur Thoroddsen skrifaði að vísu
rækilega um Svein og rannsóknir
ltans. Sveinn Pálsson er einn af önd-
vegismönnum í seinni tíma sögu Is-
lendinga, stórhrotin og skemmtileg
persóna, góður rithöfundur og hraul-
ryðjandi náttúrufræðingur að sögn
sérfróðra manna. Hann ferðaðist hér
um Iandið á árunum upp úr 1790,
gerði margar merkilegar og skemmti-
legar athuganir og skrifaði um þær
dagbækur og ritgerðir. Sveinn liefur
staðið í skugga annarra inanno, með-
al annars af því, að dagbækur lians
voru ekki prentaðar og ekki rema
fátt eitt af ritum lians, þar sem t. d.
ferðahækur Olaviusar og Eggerts
Ólafssonar komu á prent og urðu
Evrópufrægar bækur. Það var Jón-
as Hallgrímsson, sem bjargaði dag-
hóktim Sveins. Þær eru nú fyrst að
koma á prent (Snœlandsútgáfan)-
Þrír nóttúrufræðingar, Jón Evþórs-
son, Pálmi Hannesson og Steindór
Steindórsson, hafa snúið ferðahókun-
um á íslenzku. Jón Eyþórsson liefur
húið ritið undir prentun. Þeir félag-
ar liafa einnig skrifað formóla, inn-
gangskafla og skýringar. Að því er
séð verður, er þýðingin ágæt og
vönduð og farið með efnið af lær-
dómi og smekkvísi. Útgáfan sjálf
er sérlcga vönduð að prentun og
pappír, svo að yndi er að Jienni
einnig þess vegna. Ýmsar myndir og
uppdrættir eru í ritinu. Það er mjög
stórt og fyrirfcrðamikið, á níunda
hundrað hlaðsíður í stóru hroti. Það
hefði máske verið athugandi að hafa
hindin tvö eða jafnvel þrjú og taka
með ennþá fleira en gert er af öðr-
um ritum Sveins og hréfum. En þetta
er aukaatriði hér og ef til vill ekki
framkvæmanlegt, því að þetta er
sannast að segja ekki reyfaralestur
fremur en t. d. ferðabók Eggerts og
Bjarna. Ferðahók Sveins Pálssonar
er klassiskt rit. Rannsóknir hans
marka tímamót. Maðurinn sjólfur er
fyrirferðamikill, bráðlifandi °P
skemmtilegur enn í dag. Hann er