Eimreiðin - 01.05.1964, Blaðsíða 68

156
EIMREIÐIN
aftra mér frá því að fullyrða, án
minnsta hátíðleika, að leikhúsið,
ég á við sviðið og áhorfendasalinn,
lilýtur að vera umgjörðin utan um
þetta, sent ég kalla sál leikhússins.
„Sál leikhússins“.
Annað stendur þar ekki skrifað.
Enda er það kannski alveg nóg.
Getur herbergi, hús, bygging úr
sandi og sementi haft sál. Þið mun-
uð svara neitandi og ég hef ekki í
hyggju að andmæla ykkur.
En manneskjurnar, hai'a þær sál?
Já, því er fljótsvarað. En er maður-
inn ekki forgengilegur rétt eins og
t. d. leikshúsbygging?
Hvar í mannslíkamanum liefur
sálin aðsetur sitt? Kannski í hjart-
anu? Nei, það hefur svo mikilvæg-
um störfum að gegna að þar er
ekkerl afgangs fyrir sálina. í heil-
anum? Nei, þar býr hugsunin, vit-
ið, sálin hefur ekkert Jsar að gera.
I augunum? Vissulega geta augun
gefið endurskin af sál, Jtað getur
ein lítil handarhreyfing einnig
gert. En það er aðeins speglun, end-
urskin frá sálinni.
En sálin sjálf, hvar er aðsetur
hennar. Hvergi. Alls staðar. Sálin
er óáþreifanlegust af öllu óájtreií-
anlegu.
Orð eru undarleg. Séu Jrau end-
urtekin nógu oft verða Jrau nálæg-
ari, fá sérstaka lögun, útlit, að síð-
ustu lit og andlitsdrætti. í daglega
lífinu eru það orðin, sem verða
tákn hins ósýnilega, loftkennd og
óáþreifanleg. En við sífellda notk-
un og snertingu við raunverulega
hluti verða þau smátt og smátt
næsturn efniskennd, myndræn. Eins
konar ljósmyndir af hugsun manns
og trú. Andi leikhússins. Segi mað-
ur: Andi leikhússins, má undir eins
sjá, eða J^að geri ég að minnsta
kosti, staðreyndir, sem byggðar eru
á Jrekkingu okkar á leikhúsinu,
grískar höggmyndir, gullið útflúr,
J^ögn yfir áhorfendabekkjum, orð,
eins og ský á himninum, orð, eins
og veður, merking orðanna, orðm
eins og máttugur guð, Jtað þýðn'
ekki að rétta út hendurnar eftir
þeim, reyna að handsama Jsa11-
Aðeins augu, eyru, tilfinning og
ímyndunarafl áhorfandans geta
veitt þeim viðtöku. Skynjunin ein
er nógu hárnákvæm til Jiess að taka
á móti Jreim og gefa Jjeim líf, svo
raunverulegt að nálgast Jjað áþreif-
anlega, sýnilega. En Jregar talað er
um anda leikhússins getur ]jað líka
átt við ótalmargt annað. Andann,
sem Jjar ræður ríkjum, viljann, sem
stjórnar á bak við tjöldin.
Einnig hér hefur hið ytra útlit
áhrif á skynjun okkar.
Andi leikhússins, svipmyndir af
Holberg, Shakespeare, Henry Nat-
hansen, gamlar styttur, málverk,
fortíð og nútíð, súlur, málað léreft-
Draumaskip á leið móti ósýnileg11
marki.
Andi leikhússins í hljómi, orðum
og myndum. Við búum okkur til
mynd, nákvæmlega eins og við
gerðum Jjegar við vorum lítil, rett
byrjuð í barnaskóla, og teiknuðum
myndir af guði almáttugum,
klæddum allskyns dýrðlegum klasð-
um, óafvitandi með liliðsjón af
Jjeim fötum, sem liengu í fata-
skápnum heima. Við byggjum upp>
gertim myndir eftir Jjví sem vit
okkar hrekkur til, brjótum og setj-