Eimreiðin - 01.07.1975, Blaðsíða 34

EIMREIÐIN
reglum glímunnar, sem þeir þreyta, hún er ekki glíman sjálf, þaðan
af síður verðlaunin, sem um er glímt. Stjórnaraðgerðir eru brögð í
glímunni, þær eru leiðir að sigri, ekki sigurinn sjálfur.
Til þess að halda völdum þurfa forystumenn að gera tvennt: Að
halda hirð náinna samstarfsmanna og afla fylgis kjósenda. Hlutdræg
beiting veitingarvalds er nauðsynleg forsenda til þess, að hið fyrra megi
takast. Pað er mun erfiðara að gera sér grein fyrir, hvað gera þarf til
að afla og halda fylgi kjósenda, enda er það háð mjög breytilegum
aðstæðum. Vænlegasta leiðin til að afla kjósendafylgis er að skapa
eða leiða almenningsálitið. Þetta er eina leiðin, sem leiðir til þess,
að stjórnarþörf samfélagsins verður fullnægt, ef þetta almennings-
álit fjallar um stjórnmál eða öllu heldur um það, hvernig stjórna
skuli, hverju stjórna skuli og hvert stefna skuli. Á íslandi nægir að
þykjast leiða almenningsálitið eða jafnvel að þykjast hafa leitt það
eða þykjast hafa viljað leiða það.
Þó að þessi framsetning kunni að vera réttari en sú, sem fyrr var
notuð og á rætur sínar að rekja til óskerpanlegra hugmynda um þjóð-
arvilja, visku almennings og sannleiksgildi almannaróms, þá skiptir
það litlu í því, sem hér fer á eftir. Til að nálgast þetta síðara líkan
lýðræðisins þyrfti aðeins að haga orðum nokkuð á annan veg en gert
verður. Til gamans má þó geta þess, að vilji menn líta á seinni fram-
setninguna sem eðlislýsingu lýðræðisins, þá verður marklaust allt tal
um lýðræðislega ákvörðunartöku. Kosningarétturinn er þá aðeins
tyftingarvald, hann getur ekki tryggt, að kosnir stjórnendur taki
ákvarðanir að vilja kjósenda, hann er aðeins leið til að byrgja brunn-
inn, eftir að nægilega mörg börn hafa dottið ofan í.
Svo að aftur sé tekinn upp meginþráður þessa máls, þá hafa ís-
lendingar ruglað saman viti og vilja. Þessa sjást merki í stjórnmála-
umræðu og í skiptingu valds og verkefna milli kjörinna stjórnvalda
og embættismanna.
Það sem mest einkennir stjórnmálaumræðu og baráttu forystu-
manna um hylli kjósenda er, að umræðendur sem áheyrendur virðast
telja hagsmunamál og stjórnmál eitt og hið sama og af því beri að
ræða stjórnmál á sama hátt og rætt er um hagsmunamál. Þar sem
hagsmunir geta varla verið til nema í andstöðu við aðra hagsmuni,
gefur það auga leið, að stjórnmálaflokkur, sem er eða telur sig vera
málsvara hagsmuna, hlýtur með öllum tiltækum ráðum að reyna að
búa öðrum flokkum til andstæða hagsmuni, ef þeir eru ekki svo góð-
fúsir að gera það nógu áþreifanlega sjálfir. Þar sem kjósendur eru
210