Ægir - 01.06.1980, Page 13

eiðingu í lofti og legi, sem a.m.k. hér telst ekki
Nera leyst í öllum atriðum þótt ákveðnar aðstæður
eða vísbendingar séu gefnar.
kemur að niðurstöðum mælinga í febrúar
^^9. Seltan var þá nokkru hærri en 1977 og 1978
''ð). í fréttatilkynningu í mars 1979 sagði, að
Seltan í Austur-íslandsstraumi þann vetur væri á
J^örkum þess að þar gæti orðið nýísmyndun, en
ætt v®ri við að ís, sem ræki inn á svæðið fyrir
■ °rðausturlandi, gæti orðið þrálátur vegna kulda í
sJ°num. Hafíshætta að vori við Norðurland var
Pannig talin vera meiri 1979 en í meðalári, en ekki
P° með versta móti. Vorkuldar gætu svo fylgt í
Jölfarið í norðanátt. Þessi „spá“ rættist illþyrmi-
lega sumarið 1979, „sumarið sem aldrei kom“ eins
og sumir kölluðu það. Samt verður að leggja
áherslu á, að hafísinn hér við land árið 1979 virðist
fremur hafa verið ísrek frá meginísnum í Austur-
Grænlandsstraumi en eiginlegur meginís úr „Aust-
ur-íslenskum pólstraumi“.
í þessu sambandi skal bent á, að sjórannsóknir
undanfarinna ára hafa ekki aðeins sýnt fram á sókn
kalda sjávarins austur með Norðurlandi, heldur
einnig minnkandi streymi hlýsjávar fyrir Vest-
fjörðum inn á hafsvæðið norðanlands (10). Gæti
þessi þróun hafa leitt til meiri íshættu af völdum
vestur- og norðuríss fyrir Norðurlandi eins og e.t.v.
1975 og ekki síður 1979 en áður var, þótt pólsjórinn
í Austur-íslandsstraumi og hafísinn væru ekki eins
voldugir og t.d. 1965 og 1968.
Vetrarathuganir ársins 1980 sýndu svo heldur
hærri seltu en mældist 1979 (seltan hærri en
34.7 ° oo ). I fréttatilkynningu frá febrúar 1980
sagðí, að seltan væri á mörkum þess að sjórinn
gæti frosið. Hitastigið í kalda sjónum var samt vel
fyrir ofan frostmark sjávar, ísinn langt undan, og
hlýsjór auk þess á grunnslóð norðanlands. Því var
ályktað, að hafíshætta við Norðurland vorið 1980
væri lítil, og vorkomunni í sjónum væri líklega ekki
hætta búin af pólsjó. Þannig brá því aftur í betra
horf en áður á norðurmiðum snemma árs 1980.
Það munar um minna í sjónum þar hvort hita-
stig sjávar sé við núll gráður eða jafnvel lægra
(pólsjór), eða 3-5 gráður (Atlantssjór). Þessi hita-
mismunur getur að sjálfsögðu líka skipt sköpum
fyrir veðurfarið á landinu og þá búsæld til sjávar
og sveita (10).
Orsök og afleiðing
Hafsvæðinu milli íslands og Jan Mayen er í
kennslubókum í haffræði lýst sem breytilegu jaðar-
svæði milli vestanvindabeltisins og heimskauta-
svæðisins bæði í sjó og lofti (27). Sjórinn er þó
eðlilega öllu tregari en lofthjúpurinn á allar breyt-
ingar vegna varmaeiginleika sinna og massa, og sé
hallað á annað borðið í sjónum á svæðinu má ætla,
að töluvert þurfi til að rétta við aftur á hitt borðið.
Eins og lýst var hér að framan, þá breyttist
Austur-íslandsstraumur, sem á hlýviðrisskeiði
þessarar aldar (1920-1964) var svonefndur sval-
straumur (selta meiri en 34.7 °/00), í pólstraum
(selta minni en 34.7 %« eftir 1964. Áhrif pólsjávar
voru mest á árunum 1965-1969, en nokkurt lát varð
á árin 1972-1975, en svo jók hann aftur hlut sinn í
ÆGIR — 317