Ægir - 01.06.1980, Side 18

lægðir helst. Við erum því í þjóðbraut lægða.
Mörk hlýrra og kaldra hafstrauma liggja einnig
nærri landinu. Það gefur auga leið að lítilsháttar
breyting á afstöðu skilanna milli hlýrra og kaldra
loftstrauma í grennd við ísland geta valdið mikl-
um hitafarsbreytingum.
Nokkuð ber á því að menn telji veðurfar vera
að breytast til frambúðar, þegar veðrátta er mjög
óvenjuleg um skeið, og birtast þá oft hrakspár
um framtíðina. Flestir veðurfarsfræðingar hallast
þó að því að rangt sé að draga slíkar ályktanir
af einstökum atburðum, oftast sé um eðlilegar
sveiflur í veðurfari að ræða, en ekki varanlega
breytingu. Veðrátta er sveiflukennd innan vissra
marka og hlýtur því vissulega stundum að sýna á sér
sjaldgæfar hliðar. Þegar slíkt gerist má oftast
benda á að eitthvað svipað hafi átt sér stað áður.
Hitafarsbreytingar á íslandi
Af annálum og öðrum rituðum heimildum má í
grófum dráttum ráða í líklegar hitabreytingar hér á
landi allt frá landnámi, en loftslagssöguna fyrir
íslandsbyggð látum við hér liggja milli hluta.
Fyrstu aldir íslandsbyggðar er ætlað að hitafar
hafi ekki verið ósvipað því sem var milli 1920 og
1964 en þá ríkti hlýindaskeið. Jöklar voru á þessum
fyrstu öldum mun minni en nú er og kornrækt var
stunduð. Um 1200 tók að kólna verulega og má
segja að frá þeim tíma hafi ríkt kuldaskeið að meira
eða minna leyti allt þar til hin mikla breyting varð
til batnaðar um 1920. Talsverðar sveiflur hafa þó
verið á þessu skeiði. Lágmarki náði hitinn um 1300,
en síðan tók að hlýna nokkuð aftur á seinni hluta
14. aldar. Þrátt fyrir skort á heimildum um 15.
öldina virðast mörg rök hníga að því að þá hafi
verið fremur milt. Eftir 1500 fór aftur að síga a
ógæfuhliðina og má segja að nokkuð samfelh
kuldaskeið hafi ríkt á 17., 18. og 19. öld. Eins
og fyrr sagði varð svo nokkuð snögg breyting um
1920 og má telja að tímabilið 1921-1965 hafi verið
hlýviðrisskeið. Var ársmeðalhiti þá að jafnaði
1-2°C hærri en verið hafði á kuldaskeiðinu á undan.
Árin 1966-1971 (1965-1971 norðanlands) voru svo
aftur verulega köld. Var þá hafís við strendur
norðanlands flest vor og víða kal í túnum. Eftm
1971 hefur árshiti í þrjú ár verið um eða yfir meðal-
lagi (1972, 1974, 1976) en annars nokkuð undir því-
Til frekari áréttingar varðandi þær miklu sveifluf
í hitafari sem átt hafa sér stað á íslandi á þessan
öld og þeirri síðustu, skulum við aðeins líta a
vetrarhita (desember-mars) á elstu veðurstöð
landsins í Stykkishólmi síðan 1846, en að vetrarlag1
eru hitasveiflur mun greinilegri en að sumarlagi-
í ljós kemur að unnt er að skipta tímabilinu fra
1846 í nokkur greinileg, misgóð skeið eins og eftir-
farandi tafla sýnir:
Vetrarhiti í
Tímabil Stvkkishólmi
1846-1852 -0.7°C
1853-1892 -2.3°C
1893-1920 -1.7°C
1921-1965 -0.1°C
1966-1971 -2.0° C
1972-1979 -0.9° C
Þarna leynir sér ekki, hversu hagstætt tímabil'
ið 1921-1965 var, og hversu snögg breyting varð
síðan til hins verra 1966-1971, en þau ár voru 1
raun sambærileg við kuldaskeiðið fyrir 1920.
322 — ÆGIR