Ægir - 01.06.1980, Qupperneq 36

Dr. Björn Dagbjartsson:
Þarf að stjórna
fískveiðum Islendinga?
Nýlega flutti kunnur skipstjóri af Austfjörðum
jómfrúræðu sína á Alþingi. Ekki veit ég hversu
margir þingmenn hlýddu á hann né heldur hve
margir hafa lesið ræðuna, en hún birtist í Morgun-
blaðinu. Enginn andmælti skipstjóranum í
þinginu og ég hef heldur ekki rekist á mótmæla-
skrif í blöðum, þau andmæli hafa a.m.k. ekki farið
mjög hátt, en annar þingmaður úr öðru landshorni
og öðrum flokki nefndi það líka skömmu seinna
í þingræðu að kvótaskipting gæti e.t.v. komið
til greina. Þó er alveg útilokað að allir hafi verið
skipstjóranum sammála. Hann lýsti nefnilega
afdráttarlaust þeirri skoðun sinni að stjórn á
þorskveiðum næðist ekki nema með kvótaskiptingu
í einhverri mynd. Hér talaði einn af reyndustu
skipstjórum okkar, maður sem stundað hefur sjó
að staðaldri í áratugi, horfði á síldina hverfa og
hefur tekið þátt í togarakapphlaupinu frá upphafi.
Það getur ekki verið að hann hafi ekki vit á því sem
hann er að segja. Það er a.m.k. ekki hægt að af-
greiða hann með þeim orðum á sama hátt og okkur
landkrabbana.
Um fátt hefur verið meira rætt á íslandi á undan-
förnum árum, að verðbólgunni einni frátekinni,
en fiskveiðistjórnun. Upp á síðkastið hefur um-
ræðan æ meira beinst að skömmtunaraðferðum
enda eðlilegt þar sem takmarka þarf sókn í flesta
eða alla okkar fiskstofna. Ýmsar tilraunir hafa
verið gerðar til að reyna að takmarka sókn og
vernda íslenska fiskstofna fyrir ofveiði en tekist
misjafnlega. Stjórnunartilraunirnar hafa mistekist
í tveim veigamiklum atriðum. Fiskveiðiflotinn
hefur stækkað jafnt og þétt og það ásamt öðru
hefur stuðlað að auknum tilkostnaði við veiðarnar
og í öðru lagi hefur ekki tekist að halda aflamagni
á þorski og loðnu, tveim afurðamestu stofnunum,
innan þeirra marka sem ákveðin hafa verið. Þau
hafa þó oftast verið mun rýmri en vísindamenn
hafa talið ráðlegt. Sums staðar hefur tekist betur
að halda aflamagni innan skynsamlegra marka, t.d-
við síldveiðar og skeldýraveiðar, en bátafjöldi og
tilkostnaður og þar með hráefnisverð er enn alK
of hátt við þennan veiðiskap líka. Við þessar veiðar
hefur verið beitt kvótakerfi til að skipta afla á skip
og byggðarlög og í einstaka tilfellum er fjöld*
skipa sem veiða má tiltekið magn af ákveðnum
fiskstofni á tilteknu svæði einnig takmarkaður-
(rækja, hörpudiskur).
En þær veiðar sem þannig er stjórnað eru frekar
minni háttar og skipta ekki sköpun fyrir þjóðarbúið
eða heilar atvinnustéttir. En þegar að þorskinum
kemur þá eru slíkir gífurlegir hagsmunir í húú
að allar stjórnunaraðgerðir verða ofviða fram-
kvæmdavaldinu.
Hvaða aðferðir höfum við reynt til að hafa
hemil á þorskveiðum?
í allmörg ár hefur það verið viðurkennd stað-
reynd að þorskveiðar á íslandsmiðum verði að
takmarka ef forða eigi stofninum frá ofveiði og
hruni. Hversu langt á að ganga í friðunaraðgerðum
er hins vegar mikið deiluefni. Þær aðgerðir seru
reynt hefur verið að beita í þessu skyni eru í eðl*
sínu tvennskonar:
/. Reglur um veiöarfœri: Dæmi hér um eru reglU'
um möskvastærðir, reglur um netafjölda á vetrar-
vertíð, bann við notkun botnvörpu og flotvörpu
á tilteknum svæðum og ýmiskonar fyrirmæli og
reglugerðir um gerð og búnað veiðarfæra.
2. Veiðibönn á ákveðnum tímum eða tilteknii'”
svæðum. Þessar aðgerðir þekkja allir. Togarar
verða að láta af þorskveiðum í 100 daga á ári, þorska-
netaveiðar voru bannaðar frá I. maí í fyrra og >(''
hásumarið, ekki má veiða þorsk um páska, jól oða
1. viku í ágúst, stórum hafsvæðum er lokað vegm1
smáfiskgengdar eða vegna hrygningar o.s.frv.
Þessar aðferðir hafa allar nokkurt gildí 11
340 — ÆGIR