Ægir - 01.04.1984, Síða 24

frjálsar eða inni í bandvefshylkjum, sem hýsillinn
(fiskurinn) myndar utan um þær. Virðist vera mun
meira af slíkum lirfum í hylkjum í eldri fiskum, en
þeim yngri. Lirfurnar eru nokkurs konar fangar fisks-
ins í hylkjunum og losna ekki úr þeim fyrr en þau
veikjast við meltingu eða rotnun (Scott & Black 1960;
Odense 1979).
í þorski eru lirfurnar yfirleitt mjög mismunandi að
lengd og eftir því sem fiskurinn verður stærri, finnast
stærri lirfur í honum. Bendir þetta sterklega til þess
að þær séu misgamlar og þorskurinn fái þær stærstu í
sig við að éta annan sýktan fisk. En þær smærri fái
þorskurinn yið að éta krabbadýrin. Tilraunir með
endursýkingu á þorski hafa einnig sýnt að stór hluti
lirfanna gat losað sig úr fyrri hýsli og komið sér fyrir í
holdi nýja hýsilsins (Scott 1954; Templeman et. al.
1957).
Ahrif hitastigs á selorma í ræktunarvökva eða í
fiskholdi hafa verið könnuð af K. Ronalds (1960),
kanadískum vísindamanni. Kom þá í ljós að kjörhita-
stig fyrir selormslirfur eru á bilinu -2.5°C til 35°C og
við 0°C lifðu lirfurnar í allt að 152 daga. Petta var þó
háð stærð lirfanna að nokkru, minnstu lirfur þoldu
erfiðustu hitaskilyrðin best, en þær stærstu voru við-
kvæmari. Selormslirfur boruðu sig hvað örast inn í
fiskvöðva í ræktunarvökvanum við 15°C. Þær sækja í
hita allt að 35.5°C en forðast staði með hærri hita en
það. Hreyfing þeirra eykst einnig í takt við hita-
aukningu upp að þessu marki.
í maga sela er að finna lirfur og kynþroska orma P.
decipiens. Sýkingartilraunir á selum hafa sýnt fram á
að í maga selanna, þroskast 3. stigs lirfurnar, sem ber-
ast í selinn úr fiski, í 4. stigs lirfur og síðan í kynþroska
orma. Tvenn hamskipti þarf til, svo kynþroska sé
náð, en það eru 3. og 4. hamskipti ormsins. Þriðju
hamskipti fara fram á 2.-5. degi og þau fjórðu á 5.-15.
degi eftir sýkingu selsins.
Kynþroska einstaklingar koma fram á 15.-25. degi
eftir sýkingu selsins. Eggjaframleiðsla kvenorma
hefst svo á 21. degi og varir í 15-45 daga. Þetta er þó
mismunandi eftir selategundum, en ofangreindar
tölur eiga við landsel. Hjá útselum eru hliðstæðar
tölur um upphaf og framvindu eggjaframleiðslu 19 og
20-60 dagar. Meðalfrjósemi kvenorms í landsel er
156 þús. egg og í útsel 356 þús. egg. Tilraunir með
endursýkingu sela leiddu í ljós að dánartala hring-
orma er að jafnaði hærri í landsel en útsel. Ævi kyn-
þroska orma reyndist vera 75-80 dagar. Auk þess
kom fram að stærð kynþroska orma varð meiri í útsel
en í landsel. Meðallengd þeirra er sem hér segir:
Kvenkyn Karlkyn
íútsel 82.1 mm 64.4 mm
ílandsel 60.8 mm 54.3 mm
(McClelland 1980 a og b).
Talið er að lirfurnar taki ekki til sín fæðu á virkan
hátt í millihýslunum. Þegar þær eru komnar í sels-
maga eða við tilsvarandi skilyrði, virðast þær taka til
sín næringu rétt á undan hamskiptum og eru þá mun
hreyfanlegri en venjulega (Davey 1969 & 1971).
Davey og Kan (1967) hafa lýst gerð kútikúla
(hams) ormsins vefjafræðilega og sýnt fram á að
hormónar sem verka á taugakerfi ormsins setja af
stað hamskiptin. Auk þess er hægt að koma af stað
hamskiptum með hormóni er nefnist „juvenile insed
hormone" og hliðstæðu nýmynduðu efni (Davey &
Sommerville 1974).
Við könnun á því hvað þarf til að vekja lirfurnar af
dvalanum í fiskholdinu og fá þær til að hafa hamskipt*
og þroskast í kynþroska orma, kom í ljós að til þess
þurfti að setja fiskinn, ásamt lirfum, í stuðpúðalausf
með pH 2.2 við 37°C hita. Ef meltingarhvatanum
pepsín er bætt við, ganga losunin og hamskiptin mun
fljótar fyrir sig. Tókst á þennan hátt að fá lirfur til að
þroskast og verða kynþroska á svipuðum tíma og ger'
ist í selsmaga, enda tilraunaskilyrðin ekki ólík
umhverfi hans (Grainger 1959; Townsley et. al-
1963).
Lítið er vitað um „náttúrleg" dauðsföll selormsins-
Ef að líkum lætur, fer mikið af eggjum og 2. stigs
lirfum forgörðum í sjónum. Einnig er dánartala lirfa
í millihýslum óþekkt. Ævi selormslirfanna í fiskinufU
kann að vera löng, hugsanlega svo skiptir árum. Til'
raunir haf sýnt það, að við 0°C í sjó, þá lifa lirfurnar
nýklaktar úr eggi í 90-120 daga, við 5°C í 140 daga-
við 17°C í 6 daga og við 20°C í 24-48 klst. (McClelland
1982).
Dánatala orma í meltingarvegi sela hefur verið
nokkuð könnuð og kom í ljós að 9% orma náðu 35-4
daga aldri í landsel, en 48% selorma náðu 35-50 dag'1
aldri í útsel. Einnig barst talsverður fjöldi selorma úl
úr selnum með saur og hreinsuðust selirnir smátt og,
smátt af ormi á þennan hátt, þ.e.a.s. selormarnú
drápust og bárust út dauðir og lifandi. Endursýkingu
þurfti því til, ef halda átti stöðugri selormarækt íse
unum, sem tóku þátt í tilrauninni. Eftir mikla og lang
varandi sýkingu af selormi, virtust selirnir fá nokkuf^
konar ónæmi gegn ormunum, sem lýsti sér þanmg 3
192-ÆGIR