Tímarit lögfræðinga - 01.01.1970, Page 66

öllum sá órskurðr eigi lögligr, er lögmaðr hefir sagt, þa
skulu þeir eigi rjúfa lögmanns órskurð, en rita skulu þeii*
til konungs, hvat þeim lízt sannast á því máli, ok shkt
rannsaka, sem þeir hafa framast prófat, því at þann ór-
skurð, sem lögmaðr veitir, má engi maðr rjúfa, nema
konungr sjái, at löghók vátti í móti, eða konungr sjálfx*
sjái annat sannara með vitra manna samþvkt, því at hann
er yfir skipaðr lögin . . .
Hér kemur ljóslega fram, að æðsta dómsvaldið er hjá
konungi „með skynsamra manna ráði“, eins og segh' i
lokum 4. kafla. Sbr. og orðin „vitra manna samþykt'
í 9. kafla. Um það hefur verið nokkuð deilt, hvað
fælist í orðunum „skynsamra manna ráði“, þ. e. hvort
átt sé við íslenzka menn. Það skal ekki nánar rætt hér,
en Jxess eins getið, að sá aðili, sem konungur leitaði til,
a. m. k. þegar fram í sótti, var noi’ska ríkisi’áðið, sbr. og
inngang að tilsk. um stofnun yfirréttar 27/3 1563, en þar
er beint talað um „ .. . voi*e elskel. Rigens Rád“ i sanxbandi
við málskot til konungs. Þegar i*ætt er um dómsvald kon-
ungs, ber að hafa hugfast, að fjöldi mála var undir lög-
sögu kirkjunnar og æðsta dómsvald þar í höndum kirkju-
höfðingjanna — biskupa — erkihiskupa eða páfans sjálfs,
cn stundum dómklerkaráðs, curiunnar, kirkjuþinga eða
sérstaklega skipaðra dómstóla.
1 1. gr. réttarhótar Hákonar konungs háleggs 11/6 1314
er rætt um stefnufrest í máliun, sem „lögmenn og sýslu-
menn fá eigi yfir tekið“ og stefnt er til Noregs. Er þar
sjálfsagt átt við stefnu til konungs (og ríkisráðs).
Málskotsrétturinn virðist hafa verið allrúmur, en var
háður mati lögréttumanna, sbr. fyrrgreinda tilvitnun í 9.
kafla þingfh. Jónsbókar. Hins vegar tók málskot til kon-
ungs langan tíma og var mjög köstnaðarsamt. Það har og
við, að konungur fól landsstjórum sínum hér yfirdóms-
vald, en þeir voru að jafnaði algerlega vankunnandi i ís-
lenzkum lögum. Af þessu tilefni og væntanlega ýmsum
öðrum ástæðum, svo sem ásælni konungsvaldsins, aga-
64
Tímarit lögfræöinga