Tímarit lögfræðinga - 20.12.1992, Síða 7

Arnljótur Björnsson:
RÝMKUÐ SAKARREGLA
Svo atvikaðist, að í afmælisriti, sem helgað er Gizuri Bergsteinssyni og út kom
á níræðisafmæli hans hinn 18. apríl 1992, birtist engin ritgerð um skaðabótarétt.
Skaðabótaréttur var þó eitt af þeim lögfræðisviðum, sem Gizur Bergsteinsson
lagði sem hæstaréttardómari og fræðimaður sérstaka rækt við. T.d. mun hann
fyrstur íslenskra lögfræðinga hafa ritað sérstaklega um gáleysismat í bótarétti.
Sératkvæði hans í skaðabótamálum sýna og áhuga hans á þessu sviði. Þau orð,
sem fara hér á eftir, eru rituð með þetta í huga.
1. BREYTILEGUR GÁLEYSISMÆLIKVARÐI. BÓTAÁBYRGÐ ÞYNGD
MEÐ ÞVÍ AÐ TEYGJA Á SAKARREGLUNNI EÐA SÖNNUNAR-
REGLUM
Lögfræðingar þekkja vel, að í skaðabótarétti fer mat á sök eftir aðstæðum.
Dómstólar móta þann gáleysismælikvarða, sem þeim þykir hæfa á hverju
athafnasviði fyrir sig. Kröfur um aðgæslu eru því ekki þær sömu á öllum sviðum
mannlegs lífs. Þannig eru kröfur dómstóla um gát við framkvæmdir í atvinnu-
rekstri að jafnaði meiri en gætnikröfur, þegar um er að ræða samskipti manna í
daglegu lífi. Hér er þó beitt sömu reglunni, sakarreglunni, en hún sveigð eftir
því, sem efni standa til. Sem dæmi um svið, þar sem dómstólar gera yfirleitt ríkar
kröfur um aðgát, má nefna vinnuslys, tjón af varanlegum umbúnaði mannvirkja
og tjón af hættulegum efnum. Er stundum sagt, að sakarmat sé strangt á þessum
og nokkrum fleiri athafnasviðum.
Stöku sinnum ganga dómstólar þó enn lengra og gera kröfur um svo mikla
varúð, að ýmsum þykir að farið sé út fyrir eðlileg mörk sakarreglunnar eða með
237