Tímarit lögfræðinga


Tímarit lögfræðinga - 20.12.1992, Síða 8

Tímarit lögfræðinga - 20.12.1992, Síða 8
öðrum orðum, að ætlast sé til meiri aðgæslu en raunhæft er að búast við af mennskum mönnum. I slíkum tilvikum má halda því fram, að bótaábyrgð sé í raun þyngri en eftir sakarreglunni, jafnvel þyngri en þegar henni er beitt með ströngu sakarmati. Einnig má þyngja bótaábyrgð á sakargrundvelli á annan hátt, þ.e. með því að draga úr kröfum um sönnun eða jafnvel að fella sönnunarbyrði alveg á þann, sem sóttur er til greiðslu bóta. Séu kröfur til manna um gætilega hegðun hertar óvenjulega mikið eða vikið mjög frá venjulegum sönnunarreglum, nálgast ábyrgð hins bótaskylda hreina hlutlæga ábyrgð, þ.e. ábyrgð, sem stofnast án tillits til þess, hvort tjón verður rakið til sakar. I erindinu „Nokkur sjónarmið í skaðabótarétti", sem flutt var á hátíðisdegi laganema 1963 og prentað í Úlfljóti sama ár, fjallar Gizur Bergsteinsson m.a. um mat á gáleysi eftir sakarreglunni.1 Hann víkur einnig að því, sem hann nefnir „rýmkaða gáleysisreglu". Mun það vera í fyrsta sinn, sem það hugtak er notað í íslenskum lögfræðiritum. Ekki skilgreinir höfundur hugtakið, sem hann virðist nota bæði um það þegar kröfur til manna um aðgát eru hertar að mun (U 1955.992, sem vitnað er til á bls. 105) og þegar vikið er frá almennum reglum um sönnunarbyrði, hvort tveggja í því skyni að þyngja bótaábyrgð á tjóni í hættulegum rekstri (H 1953, 617, „Þyrilsdómurinn“ og U 1960.576, en til þessara dóma vitnar hann á bls. 104 og 105). Þó að höfundur skilgreini ekki hugtakið „rýmkuð gáleysisregla“ sýnist þó mega ráða af greinargerð hans, að hann telji það út af fyrir sig ekki vera rýmkun reglunnar, er dómstólar gera ríkar kröfur til manna um gætilega hegðun á einstökum athafnasviðum. Höfundur er fáorður um hvenær rýmkuð sakarregla sé notuð eða hvenær rök séu til að nota hana. Á tveim stöðum í grein hans (bls. 91 og 92) kemur fram, að rétt geti verið að beita rýmkaðri gáleysisreglu (rýmka gáleysisregluna), þegar tjón hlýst af hættulegum tækjum eða efnum. Hann getur ekki um önnur svið, sem hann telur æskilegt nota rýmkaða sakarreglu á. Ekki er Gizur Bergsteinsson einn um að skýra ekki til hlítar við hvað er átt með rýmkun sakarreglunnar, því að svo er að sjá sem í norrænum lögfræðiritum komi yfirleitt ekki fram greinileg afmörkun á hugtökum, þegar fjallað er um hertar kröfur um varkárni eða aðrar aðferðir, sem dómstólar nota er þeir beita sakarreglunni þannig, að bótaábyrgð nálgast það að vera hlutlæg. I dönskum ritum um skaðabótarétt er oft talað um strangt (streng) sakarmat gagnstætt mildu (mild eða lempelig) mati í þeirri merkingu að kröfur um aðgæslu eru ríkar eða eftir atvikum vægar.2 Strangt mat þarf þá ekki að merkja að dómari geri óvenjumiklar eða „óeðlilega“ ríkar kröfur um aðgát. Dönsku orðasamböndin „skærpet culpabedpmmelse" og „skærpelse af culpareglen“ ‘Gizur Bergsteinsson, bls. 87-108. !M.a. Vinding Kruse, bls. 98. 238

x

Tímarit lögfræðinga

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit lögfræðinga
https://timarit.is/publication/586

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.