Tímarit lögfræðinga - 20.12.1992, Síða 10

snertir í þeim flokki mála, sem Gizur Bergsteinsson telur að rök séu til að beita
rýmkaðri sakarreglu um.
Málsatvik í H 1956, 777 voru þau, að þegar F og G hjálpuðust við að negla
krossviðarplötur á tréramma, hrökk nagli undan hamri G í auga F, sem missti að
mestu sjón á auganu. F og G voru ekki lærðir trésmiðir, en höfðu báðir unnið við
trésmíðar um alllangt skeið. G var ekki talinn hafa sýnt fulla aðgæslu við áslátt
naglans. Með vísun til þess og að starfið virtist „nokkuð hættusamt“ var
vinnuveitandi talinn bótaskyldur. í dómi þessum er sakarreglan teygð mjög
langt og skírskotað til hættusemi starfs. Sýnist mega telja að beitt sé rýmkaðri
sakarreglu í þeirri merkingu, sem hér um ræðir. Þó varð slys þetta við einfalt og
hversdagslegt starf og var á engan hátt tengt hættulegum tækjum.
Þessir þrír dómar eru kveðnir upp á árunum 1956 og 1957 og „Þyrilsdómur-
inn“ árið 1953, þ.e. fáeinum árum áður en Gizur Bergsteinsson ritaði um
rýmkaða gáleysisreglu.9 Eigi verður séð, að í fleiri dómum Hæstaréttar sé
greinilega vísað til hættusemi verks, rekstrar eða tækja til stuðnings bótaábyrgð.
Við athugun á dómum Hæstaréttar um skaðabætur á grundvelli sakarreglunn-
ar eða reglunnar um vinnuveitandaábyrgð má finna ýmis dæmi um að dómarar
geri mjög ríkar kröfur um gætilega hegðun. Engin tök eru á að gefa stutt
heildaryfirlit yfir þá dóma, en langflestir þeirra varða bætur fyrir slys og einkum
þó vinnuslys. Hér á eftir fara nokkur dæmi um ríkar kröfur til aðgæslu. ítrekað
skal, að yfirlitið er engan veginn tæmandi.
H1962, 745. Umbúnaður hlera á dráttarbátnum „Magna“
S, háseti á dráttarbátnum „Magna“, slasaðist, er vír festist í eyra á hlera yfir lúguopi
aftast á skipinu. Þegar slysið varð, var nýlokið við að draga annað skip frá bryggju. Var
dráttartauginni sleppt af dráttarkrók með þar til gerðum búnaði. Rann vírinn aftur eftir
„Magna“, en festist síðan í hleraeyranu. S hljóp þá ótilkvaddur ásamt öðrum manni og
hugðist losa vírinn af hleranum. Er S kom að hleranum, stríkkaði á vírnum, og reif hann
sig lausan af hleranum. Við átök vírsins hrökk hlerinn upp, lenti á öðrum fæti S, sem
fótbrotnaði. Hlerinn var í skut skipsins bakborðsmegin og nokkru lægri en borðstokk-
urinn. Hleraeyrað var talið hafa verið „í vinkilhorn“, en við viðgerð eftir slysið mun það
hafa verið gert ávalt. Slysið varð í september 1959, en skipið var smíðað 1955.10 Eigi var
vitað til, að dráttarvír hafi fest í hleraeyranu nema í þetta eina skipti. Útgerðarmaður
skipsins var dæmdur bótaskyldur að 3/4 hlutum með þeim rökum, að það verði talinn
vanbúnaður á dráttarbát, að dráttartaug, sem sleppt var, skyldi geta orðið föst í
lúgueyra með framangreindum hætti. Einn fjórða hluta tjónsins varð S að bera sjálfur,
en hann þótti ekki hafa gætt nægilegrar varúðar. Einn dómenda taldi rétt, að skipta
ábyrgð til helminga.
’Sjá Arnljótur Björnsson (1984), bls. 30 (=1990, bls. 251), en þar er fjallað í örstuttu máli um
dómana þrjá.
“Skrá yfir íslensk skip 1970, bls. 100.
240