Ægir - 01.01.1999, Blaðsíða 35

SAMLEIÐ MEÐ ÍSLENSKUM SJÁVARÚTVEGI
skútubæ þótt enn ætti þilskipum þar
eftir að fjölga að miklum mun.
Fyrirkomulag útgerðarinnar
Á bernskuskeiði þilskipaútgerðar í
Reykjavík var hún rekin með líku sniði
og tíðkaðist á Vestfjörðum. Skipin
stunduðu jöfnum höndum hákarla- og
þorskveiðar og var þá venjan sú að þau
héldu til hákarlaveiða er voraði og
voru við þær fram í júní. Þá var haldið
til þorskveiða og verið að fram í lok
ágúst eða byrjun september. Þá lauk út-
haldinu og stóðu skipin á kambi eða
lágu í höfn, uns aftur var tekið að búa
þau til veiöa á útmánuðum. Á þessu
fyrirkomulagi varð sú ein breyting það
sem eftir lifði skútualdar, að er hákarla-
lýsið féll í verði og hákarlaveiðar lögð-
ust að mestu af á 8. áratug 19. aldar,
fóru skipin til þorskveiða þegar í byrj-
un vertíðar.
Veiðislóðirnar voru tíðast fyrir Suð-
ur- og Vesturlandi, en fyrir kom þó að
leitað væri lengra. Þannig sóttu t.d.
skip Geirs Zoéga allt austur á Seyðis-
fjörð sumrin 1876 og 1877 og öfluðu
þar vel, en þessi ár var afli tregur við
Suðurland.
Þilskipaútgerðin hafði skjótt mikil
margfeldisáhrif og leikur ekki á
tvennu, að hún átti mikinn þátt í vexti
og viðgangi Reykjavíkur á þessum
tíma. Þannig fjölgaði Reykvíkingum
um u.þ.b. tvö þúsund og fjögur hund-
ruð manns á árunum 1860-1890 og er
vafalaust að rekja mátti þá fjölgun að
verulegu leyti til aukinnar útgerðar.
Á þessum tíma var nánast allur fisk-
afli landsmanna verkaður í salt. Salt-
fiskverkunin var mannfrek og skapaði
mikla vinnu. Það ýtti undir fólksfjölg-
un og vöxt þéttbýlis á útgerðarstöðun-
um, sem aftur jók umsvif kaupmanna
og þörf á ýmiss konar þjónustu.
Þannig efldi þilskipaútgerðin vöxt bæj-
arins og jafnframt skapaðist vinna fyrir
sérhæfða menn, er unnu að viðhaldi á
skipunum, smiði, seglasaumara o.fl.
Allt bar þetta aö sama brunni og þegar
þilskipaútgerðin tók nýjan vaxtarkipp
á síðustu árum 19. aldar, óx bærinn
með. Frá því segir í næstu grein.
A liiMÉí
íreyígur)
Óli í Sandgerði kominn
tilAkraness
Óli í Sandgerði er heiti hins nýja
nótaveiðiskips Haraldar Böðvars-
sonar hf. sem kom til heimahafnar á
dögunum. Sem kunnugt er keypti
HB skipið í Noregi og er það rúm-
lega 60 metra langt, búið kælitönk-
um og knúið með 4700 hestafla vél.
Undir lok ársins munu Akurnesing-
ar aftur fagna skipi HB sem nú er í
smíðum í Chile. Skipstjórar á Óla í
Sandgerði eru Gunnlaugur Jónsson
og Marteinn Einarsson.
Sameining
fískmarkaða?
Heildarsala fiskmarkaða hér á
landi á síðasta ári nam um 10 millj-
örðum króna. Milli áranna 1997 og
1998 varð samdráttur í magni en
aukning verðmæta og sú staðreynd
segir nokkuð um þróun fiskmarkað-
anna. Stjórnarformaður Reiknistofu
fiskmarkaða hefur nú lýst yfir opin-
berlega að hann vilji sjá sameiningu
Reiknistofu fiskmarkaða og íslands-
markaðar á þessu ári.
Innréttingunum
gerð skil
í lok síðasta árs komu út tvö rit,
sem vænta má að áhugamönnum um
sögu útgerðar og sjósóknar þyki nokkur slægur í. Hið fyrra er bók Lýðs
Björnssonar, sagnfræðings, um Innréttingarnar í Reykjavík. Hún nefnist
„íslands hlutafélag“ og er ellefta bindi í ritröðinni Iðnsaga íslendinga.
Meginefni bókarinnar er umfjöllun um tilraunir Skúla fógeta til viðreisnar
atvinnuvega á íslandi, en merkur þáttur þeirra var útgerð þilskipa. Þau voru í
upphafi tvö, en urðu fjögur áður en yfir lauk, og þótt útgerðin yrði að vísu
endasleppt hlýtur hún að teljast til merkisviðburða í íslenskri útgerðarsögu.
Skipin voru notuð jöfnum höndum til fiskveiða og vöruflutninga og sýndu, svo
ekki varð um villst, að hægt var að gera út þilskip á íslandi. Að vísu er hæpið að
telja útgerð þessara skipa marka upphaf skútualdar á íslandi eins og stundum
er gert, en hún var óneitanlega undanfari hennar.
Árabátaöldin á Miðnesi
Síðari bókin nefnist „Við opið haf“ og er eftir Ásgeir Ásgeirsson
sagnfræðing. Hún fjallar um byggð á Miðnesi á lokaskeiði árabátaaldar, nánar
tiltekið á árunum 1886-1907. í bókinni segir gjörla frá síðustu árum
áraskipaútgerðar í hinni fornu verstöð og aðdraganda vélbátaútgerðar í
Sandgerði. Þá er hér einnig að finna fróðlega lýsingu á mannlífi í dæmigerðu
sjávarplássi þar sem fiskurinn var nánast eina bjargræði fólks og allir áttu allt
sitt undir því að vel áraði til sjávarins.
Nýjar bækur
um sjávarútveg
AGffi 35