Ægir - 01.04.1999, Side 14

TFJ> oft sé talað um að upphaf
JT kvótakerfis í sjávanítvegi megi
rekja aftur til ársins 1984 þá varþað
svo að fyrirþann tíma hafði verið far-
in sú leið að skipta leyfilegum heild-
arafla milli einstakra skipa. Þetta var
til að ttiynda gert þegar síldveiðar
hófust árið 1975 eftir hlé og tveimur
árum áður hafði heildarafla verið
skipt vegna humarveiða. Sama gilti
um rœkjuveiðar í ísafjarðardjúpi og
Húttaflóa árið 1974.
En að sönnu hefur kvótakerfi aldrei
komið við sögu með viðlíka hætti og
frá árinu 1984. Þá var ástandið þannig
að skipin voru alltof mörg að slást um
alltof lítinn og minnkandi afla. Sókn-
Kvóta
ferr
armarkskerfi var ríkjandi í botnfisk-
veiðunum árin á undan og reyndist
ekki vera sú leið sem gaf mesta hag-
kvæmni. Ekki voru allir sammála um
hvernig bregðast ætti við en í árslok
1983 gerði Alþingi Iagabreytingu sem
heimilaði sjávarútvegsráðherra að setja
reglur um stjórn fiskveiða, sem og
hann gerði í febrúar 1984. í reglugerð-
inni voru botnfiskveiðar allra skipa yfir
10 tonnum bundnar almennu veiði-
leyfi og úthlutað aflamarki á grund-
velli veiðireynslu á tímabilinu 1. nóv-
ember 1981 til 31. október 1983. Heil-
araflamark var ákveðið fyrir þorsk, ýsu,
ufsa, karfa, skarkola, grálúðu og stein-
bít. Þar með var í grunninn komið á
kvótakerfi en ýmis hliðarákvæði voru í
reglugerðinni, s.s. um ný skip sem
höfðu verið skemur á veiðum en sem
nam viðmiðunartímabilinu. Skip yfir
10 tonnum gátu valið aflamarkskerfi
i4 mm------------
og sumir flokkar sóknarmark en bátum
undir 10 tonnum var frjálst að veiða.
Veiðar fram úr ráðgjöf
Á árabilinu 1976 til 1981 var veitt
verulega umfram tillögur Hafrann-
sóknastofnunar en árin 1982 og 1983
snerist þessi þróun við. Með kvótakerf-
inu varð á ný sú þróun að farið var
verulega fram úr ráðgjöf og sínu verst
var árið 1985 þegar veidd voru um 120
þúsund tonn umfram ráðgjöf. Síðan þá
hefur aflinn færst jafnt og þétt nær
ráðgjöf, fór reyndar mjög nálægt henni
árið 1991 og undanfarin þrjú fiskveiði-
ár hefur aflinn verið um 10 þúsund
tonnum umfram ráðgjöf.
Ef horft er á lengra tímabil, þ.e. árin
1976 til 1998 þá lagði Hafró að meðal-
tali til að þorskafli yrði 256 þúsund
tonn á ári en raunverulegur afli varð
311 þúsund tonn. Þetta þýðir að afli
umfram ráðgjöf hafi að meðaltali verið
21% á ári.
í núverandi horf árið 1991
En aftur til upphafsára kvótakerfisins.
Strax í árslok 1984 var gerð lagabreyt-
ing sem í grundvallaratriðum sneri að
því að gefa öllum skipum tækifæri til
að velja sóknarmark. Sett var m.a.
þorskaflahámark á bæði aflamarks- og
sóknarmarksskip.
Á þeim árum sem í hönd fóru voru
nánast gerðar árlega breytingar á lög-
um um stjórn fiskveiða í þeim tilgangi
að sníða vankanta af kerfinu og reyna
að koma í veg fyrir að aflinn færi veru-
lega fram úr úthlutun og ráðgjöf. í jan-
úar 1988 var í fyrsta skipti reynt að
bregðast við vaxandi veiðum smábáta.
Veigamesta breytingin varð árið 1990