Ægir - 01.04.1999, Blaðsíða 35

SAMLEIÐ MEÐ ÍSLENSKUM SJÁVARÚTVEGI
um nýja sérþekkingu. Reikna má með
margfeldisáhrifum ef vinnslustig ís-
lenskra fiskafurða eykst. Ný fram-
leiðsla útheimtir nýja tækni og nýja
þekkingu. íslenskur tækniiðnaður gæti
því notið góðs af þessari þróun. Þetta á
einnig við um innflutningsaðila ým-
issa hjálparefna, umbúðaframleiðend-
ur, íslenskan landbúnað og eflaust
munu fleiri njóta góðs. Síðast en ekki
síst vonum við öll að þessi tilraun ís-
lensks fiskiðnaðar til framleiðslu á
fiskafurðum á hærra vinnslustigi skili
fyrirtækjum í sjávarútvegi aukinni
framlegð. Ef það gerist ekki þá verður
að sjálfsögðu ekki af stað farið.
í þessum efnum verðum við íslend-
ingar að hafa háleit markmið. Fram-
tíðarsýnin er háþróaður og virtur mat-
vælaiðnaður á íslandi þar sem flutt er
út hugvit og þekking ofan á hágæða
hráefni.
Forsendur og hindranir
En það er ekki nóg að sóknar-
færin séu til staðar. Aðstæður
þurfa að vera fyrir hendi til að
hægt sé að nýta þau. Vöruþró-
un er í eðli sínu dýr og áhættu-
söm. Því er horft til langs tíma í
vöruþróun en ekki skamms. Oft
skilar hugsanlegur ávinningur
sér ekki fyrr en eftir langan
tíma.
Eitt af því sem getur skipt miklu
máli er að menntað fólk fáist til vinnu
í sjávarútvegi og að sjávarútvegurinn
leiti eftir því vinnuafli. Mikil breyting
hefur orðið á undanförnum árum
hvað þetta varðar. Fyrir örfáum árum
voru fáir menntaðir einstaklingar í
framleiðslufyrirtækjunum í sjávarút-
vegi. Ljóst er að á þessu hefur orðið
mikil breyting til batnaðar á síðari
árum. Það ber ekki síst að þakka Há-
skólanum á Akureyri. Þar hefur verið
mótað markvisst nám fyrir einstak-
linga sem hyggja á vinnu í sjávarút-
vegsfyrirtækjum landsins eða tengd-
um fyrirtækjum og stofnunum. Það er
einnig jákvætt að sjá að Fiskvinnslu-
skólinn er að eflast og ótalin er mat-
vælafræði sem kennd er við Háskóla
íslands. Enn mætti nefna meistara-
nám í sjávarútvegsfræðum við sama
skóla. Þessi menntun og önnur getur
nýst sjávarútveginum vel í þeirri þró-
un sem hér er um talað.
Hvernig verður þróunarstarf
best stundað?
I umræðunni um íslenskan sjávarút-
veg hafa margir haft horn í síðu þeirr-
ar samrunaþróunar sem átt hefur sér
stað. Sérstaklega hefur borið á þessu í
tengslum við umræðu um stjórnkerfi
fiskveiða og lýsir það sér í áhyggjum
manna yfir því að kvótinn eða veiði-
rétturinn sé að safnast á færri fyrir-
tæki. Að mínum dómi er algjör for-
senda fyrir því að hægt sé að stunda
markvissa og öfluga vöruþróun, að til
séu stór fyrirtæki í útgerð og fisk-
vinnsiu. Það er lykilforsenda fyrir því
að við íslendingar getum mætt nýjum
kröfum neytenda á alþjóðlegum
mörkuðum.
Fyrirtæki með mikinn kvóta á bak
við sig er líklegra til að stunda skipu-
lega vöruþróun en hin smærri. Það er
alveg ljóst að vöruþróun er dýr. Hér að
framan var nefnt að menntað fólk
gæti nýst í vöruþróun og slíkt er ávallt
aukning við fastan kostnað fyrirtækja.
Ekki er eingöngu um vinnulaun að
ræða því einnig þarf til að koma dýr
aðstaða. Enda má sjá ef grannt er
skoðað að aukning á menntuðu fóiki í
sjávarútvegi hefur verið meðal stærri
fyrirtækja á því sviði. Vöruþróun er
einnig áhættusöm og þekkt er að
minnihluti þeirra verkefna sem lagt er
upp með skila fyrirtækjunum árangri.
Allt þetta styður það að þessi starfsemi
kunni að vera minni fyrirtækjum of-
viða. Þau eru áhættufælnari því hlut-
fallslega er meira í húfi og aukning á
föstum kostnaði við vöruþróun getur
orðið smærri fyrirtækjum þungur
baggi. Þá er ávinningurinn einnig
minni því að eðli málsins samkvæmt
er um minna magn að ræða hjá
smærri fyrirtækjum. Fleiri ástæður
mætti nefna fyrir því að nauðsynlegt
er að hafa hér öflug og stór fyrirtæki í
sjávarútvegi.
Fyrirtæki samkeppnisaöilanna
verða líka stærri
Samrunaþróun hefur ekki eingöngu
orðið í íslenskum sjávarútvegi heldur
einnig meðal fyrirtækja sem kaupa af
okkur fisk. Samkeppnisstaða íslenskra
sjávarútvegsfyrirtækja um kaupendur
á alþjóðlegum mörkuðum verður betri
ef fyrirtækin eru stærri. Það er
einnig mikilvægt í þessu sam-
bandi að geta komið til móts við
kaupendur um kröfuna um ör-
uggar og stöðugar afhendingar.
Einn allra mikilvægasti þáttur-
inn í verslun með fiskafurðir er
hægt sé að bjóða upp á stöðugt
framboð af fjölbreyttum vörum.
Það verður einungis gert með
öflugum framleiðendum og öflugu
sölu- og markaðsstarfi.
Enda þótt við teljum að stærstu ís-
lensku sjávarútvegsfyrirtækin séu stór
þá eru þau harla lítil í alþjóðlegu sam-
hengi.
Einnig má nefna fiskveiðistjórnun
sem sérstakan þátt. Þar kemur inn í
varanleiki þess stjórnkerfis sem við
lýði er. Til dæmis er ólíklegt, að tíma-
bundnir aflakvótar með uppboðsfyrir-
komulagi hvetji fyrirtæki í vöruþróun-
arverkefni sem skilar sér ekki fyrr en
til lengri tíma er litið.
Tollar gætu orðið okkur stór hindr-
un í því að takast á við ný verkefni í
íslenskum sjávarútvegi. Reynslan sýnir
að um leið og vinnslustig fiskafurða
Aukin menntun getur skipt
sköpum fyrir ft'amþróun
fiskvinnslunnar.
ÆGIR 35