Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1941, Blaðsíða 23

21
eða bent er með (höndin) og er af sömu rót og „teikn“ á ís-
lenzku, sömuleiðis „tjá, tíginn, tá“, en elzta frummerking
þess hefir verið „að ljóma, koma í ljós“, sama og í deus og
divus (guð) á latínu og Týr (herguðinn) í germönskum mál-
um, Sevs á grísku og sömuleiðis Ju- í Juppiter á latínu, því að
af frumrótinni dei- „að Ijóma, skína“ hefir snemma verið
hætt við viðskeytinu g í deig- í digitus og áðurtöldum orðum
(sbr. enn fremur „tírr“ í íslenzku = frægð, ljómi). Uppruni
orðsins þrir er ekki ljós, en sumir málfræðingar halda því
fram, að tris í latínu sé skvlt trans (yfir, hinumegin) og merki
því „fram yfir“ (tvo). Hönd og fótur var snemma notað til
mælinga, shr. t. d. „þverhandar þykkt“ í íslenzku og „fet“
(skylt fótur), sem enn er notað til mælinga í ýmsum málum.
Ýmsar athuganir, sem gerðar hafa verið á óskvldum málum,
meðal villiþjóða og annarra, henda í sömu átt um notkun
handa og fóta til að telja og mæla og um önnur einkenni frum-
mannsins, hversu hann smámsaman fetaði sig áfram, unz
hann varð máli gæddur.
Söngrödd frummannsins. A þeim elztu tímum, er frumhljóð-
in, m. a. eftirhermur náttúruhljóða, urðu til lijá frummannin-
um, og hann fór að tala, þótt ófullkomið mál hafi verið, varð
söngrödd hans til. Hann lærði einnig að heita raddböndunum
til söngs og það er enginn vafi á því, að söngurinn hefir haft
margskonar og heppileg áhrif á talröddina, skapað áherzlu,
hreimfall og löng og stutt sérhljóð, og ekki sízt skáldskap,
sem á rætur sínar að rekja til söngs frummannsins.
Áhrif geðbrigða. Hin ytri áhrif valda geðbrigðum, er koma
í ljós á mismunandi hátt. Milli tilfinningalífsins og einstakra
líkamshluta er náið samband, þannig, að breytingar á tilfinn-
ingum manna valda breytingum á líkamanum og í raun og
veru á þetta einnig við hugsanir manna og vilja, eða eins og
málfræðingurinn Sievers orðaði það: Der ganze Körper wird
in Mitleidenschaft gezogen, beim Fiihlen, Denken und Wollen.
Þegar maður verður ofsareiður, bítur hann saman tönnunum,
svo að skín i tanngarðinn. Sjáaldrið þenst út við hræðslu.
Vont bragð eða gott veldur tilsvarandi breytingum. Þegar
maður brosir, slaknar á sumum andlitsvöðvum og samskonar
breytingar koma einnig fram í handleggjum og fótum (sbr.
kvæði eftir Sappho). Látæði manna og limaburður er því
ýmsum l)reytingum undirorpið eftir hugarástandi manns.
Eins er um rödd manna og þau hljóð, er frummaðurinn liefir
gefið frá sér. Sársauki veldur samdrætti lungna, en við líkam-