Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1941, Blaðsíða 95
93
rank, e. rank. Sbr. loks lat. rego, -ere, réxí, rex, rogo „biðja“,
rogus „bálköstur“, gr. docoyíj „hjálp“ (sbr. ö-stigið í rœkr),
docoyó; „hjálpari“.
1-hljóðið.
1) Rætur, er bvrja á 1, tákna stundum hljóð,
eins og síðar verður athugað (lómr, ló, ljóð o. fl.).
2) Rætur, er byrja á 1, tákna að hreyfast í burt:
Eru það ræturnar leit (h) -2 (WP. II, 401) og leis- (WP. II,
404). Eins og drepið hefir verið á, táknar i-sérhljóðið oft að
anda frá sér (sbr. mi-, pi-), og ef þessi loftstraumur verður
fyrir nokkurri mótstöðu vegna tannhljóðs, er eðlilegt, að 1 +
i + tannhljóð tákni hæga hrevfingu:
leit(h)-: líða, egs. líþan, sömul. líða i merkingunni ,.þola“.
þý. leiden, líð „skip“ (er líður yfir öldurnar), leið, egs. lád
(e. lode „málmæð, vatnsrennsli"), leiða, leiði, fhþ. leitl „funus,
exec[uiæ“, leiðsla, liði (vetrliði „björn“, eig. eins árs gamall,
sem hefir lifað veturinn af“, sbr. no. vetlide „veturgamall
foli“, sbr. Sumarliði); um merkinguna leiði = gröf sbr.
t. d. gotn. gafilhan „grafa“ og filigri „hellir“ (sbr. A. M.
Sturtevant í JEGPhil. 33 (1934), 93). Sbr. gr. „gröf“
og avest. raéd- „devja“.
leis- merkir eittlivað, sem dregið er, slóð, síðan „að kanna
það, sem dregið er, læra“: leistr, gotn. laists „fótaspor“, egs.
lást (e. last), þý. leisten (Býleistr, bróðir Loka, eig. „sá, er
fer yfir bý“, sbr. Kock í IF. 10, 100 og Ark. 11, 77 n.), list,
eig. „það, sem lært er“, sbr. gotn. lais „ég veit, skil“, læra (úr
egs. læran, en dö. lære úr mlþ. léren); sbr. lat. lira „rák (á
akri)“, déllrus, déllro, -áre „fara út af sporinu, verða vitlaus".
Til þessarra róta verður að telja:
leizd-, loizd- (WP. II, 405) „rönd“: lísta „rák, rönd, jaðar“
(listi i nút. máli), e. list, þý. leiste, sbr. alb. l’eð „rein, múr,
fljótsbakki“.
Þótt 1 sé ekki upphafshljóð rótar, heldur í sambandi við
annað hljóð, getur það engu að síður valdið miklu um merk-
ing rótar, ákveðið stefnu merkingarinnar. Otto Jespersen
getur þess i bók sinni Language, its nature etc. (bls. 400),
að mörg orð, þar sem 1 sé i sambandi við annað bljóð, lákni
hrevfingu: flow, flag, flake, flutter, flicker, fhng, flit, flurry,
l’lirt, slide, slip, slive, glide. Er þetta vafalaust rétt, en í riti
þessu eru yfirleitt aðeins þau hljóð athuguð, er standa i upp-
hafi rótar, því að frummerkingin er þar gagnsæjusl.