Árbók Háskóla Íslands - 31.12.2006, Blaðsíða 172

rekja þær er lögð áhersla á jarðlagafræði. fornlíffræði og aldursgreiningu set-
myndana og gosmyndana frá tertíer og kvarter. Loftstagsbreytingar eru í brenni-
depli á þessu rannsóknarsviði og tengst þeirra við hafstrauma og veðurfar. (s-
lensk jarðlög. bæði á landi og í sjó. geyma upplýsingar um sögu úthafshryggja.
eldvirkni. höggun, þróun setlagadælda og loftstagsbreytingar við Norður-
Atlantshaf.
Meginrannsóknarefni faghóps í ísaldarjarðfræði og settagafræði við Jarðvísinda-
stofnun Háskólans er loftsiagsbreytingar í tíma og rúmi: Hafstraumar. veðurfar.
jöklar, setlög. jarðvegur og tífríki. Áhersta er lögð á tengslin á milli búsetu á
íslandi og náttúrufars. Hetstu verkefni og áherstuþættir innan þessa ramma eru:
• Rannsóknir á setmyndun jökta með sérstöku tilliti til jöklabreytinga á mis-
munandi tímakvörðum. allt frá ári til árs og tit jökulskeiða og hlýskeiða.
• Rannsóknir á þýðingu jökla og eldvirkni fyrir ásýndir settaga.
• Rannsóknir á sjávarstöðubreytingum í tengstum við loftslagsbreytingar með
sérstöku tilliti til jöklabreytinga.
• Svörun umhverfisþátta í íslenska vistkerfinu við veðurfars- og loftslagsbreyt-
ingum. bæði í sjó. á tandi og í stöðuvötnum.
• Breytingar á tífríki á sjó og landi með htiðsjón af toftstagsbreytingum og vax-
andi fjarlægð íslands og einangrun frá meginlöndum austan hafs og vestan.
• Breytingar á hafstraumum við (sland og í Norðurhöfum og þáttur þessara
breytinga í varmaflutningi frá suðlægum breiddargráðum til Norður-Evrópu
og einnig breytingar á útrás Norður-íshafsins til suðurs meðfram Grænlandi
og íslandi.
• Útvíkkun gjóskulagatímatats í jarðvegi og vatnaseti á ístandi út í hafsbotnslög
við Norður-Atlantshaf og tímasetning og tenging á umhverfisgögnum frá hafi.
landi og jöklum.
• Sandfok. jarðvegseyðing og uppgræðsta. svo og tengsl búsetu. landsnytja og
umhverfisbreytinga á íslandi.
Bergfræði, bergefnafræði
Berg- og bergefnafræðingar Jarðvísindastofnunar Háskólans fást við verkefni er
tengjast uppruna og þróun storkubergs. svo og hraða þessara ferla. sérstaklega á
islandi.
Meðal rannsóknarverkefna ársins má telja:
• Greiningar reikulla efna í glerinnlyksum úr jafnvægiskristöllum bergkviku
miða að magnbundinni greiningu á þeim efnum. sem mynda gosmökk og hafa
marktæk áhrif á eiginleika kvikunnar. svo sem bræðslumark. jafnvægi krist-
alta og seigju.
• Efnasíritun í jarðvatni miðar að skilgreiningu þeirra umhverfisþátta. sem hafa
áhrif á samsetningu vatnsins. Markmiðið er að skilgreina grunnlínu sam-
setningarinnar og áhrif yfirborðstengdra breytistærða. svo sem toftþrýstings.
hitastigs og úrkomu. og skitgreina þannig hugsanlegar breytingar af dýpri
orsökum, svo sem breytingu í spennusviði eða efnamengun frá eldvirkni.
• Samsætugreiningar í bergi miða að skitgreiningu á upphafsefni bergs en það
er forsenda þess að greina á milli áhrifa hinna eðlisefnafræðitegu efnaferla
(kristöllun. diffrun. hlutbráðnun. sem er viðfangsefni bergfræðinnar) og þeirra
einkenna. sem rekja má til upphafsefnisins í jarðmöttlinum.
• Svæðabergfræði og jarðefnafræði stórra eldstöðva miðar að skilningi á sam-
spili ftekamóta. lóðréttra skorpuhreyfinga og eldvirkni. Eitt áhugaverðasta rann-
sóknasviðið er margþættur uppruni stórra basalteininga (dyngjur-sprungugos).
Núverandi verkefni snerta Trölladyngju. Vaðötdu. Þeistareyki. Þeistareykja-
bungu. Þjórsárhraun. Kverkfjöll. Hofsjökut og Tindfjölt.
• Glerinntyksur í kristöllum eru storknaðir dropar bergkvikunnar sem krist-
altarnir uxu úr djúpt í jörðu og geta veitt einstæða innsýn í þróun bráða frá altt
að 100 km dýpi til yfirborðs. Fram var haldið rannsóknum á innlyksum í króm-
spínli og ótivíni úrýmsum pikrít-myndunum í ísiensku rekbeltunum.
• Unnið var að samanburði málmsteinda og segutmögnunar í íslensku basalti
og bergsýnum frá reikistjörnunni Mars.
• ískjarnar úr Græntandsísnum geyma merki um etdgos og þá sérstaktega á
íslandi. Merkin eru bæði súr árlög vegna þéttingar á gosgufum og öskukorn.
Með efnagreiningum á öskunni er svo unnt að rekja hana til einstakra
eldstöðva og jafnvel ákveðinna etdgosa.
• Bergfræði hnyðlinga frá jarðskorpunni og frá mótum jarðskorpu og möttuls
er áhugaverð í umræðunni um myndun og gerð skorpunnar. Steindasamsetn-
ingar hnyðlinganna teiða í tjós að þeir eru brot úr djúpbergi af margvíslegum
uppruna sem hefur myndast við hlutkristötlun á teið bergkviku til yfirborðs.
170