Dýraverndarinn - 01.05.1980, Blaðsíða 27

Tilhugalíf dýranna
Eftir Julian Huxley - Björgúlfur Ólafsson íslenskaði
(Eramhald úr 8. tbl. 1979)
Loks kemur tilhaldið að beinum
nocum líffræðilega séð, eins og
drepið hefur verið á. Það er al-
kunnugt, að þegar tíð er óhag-
stæð fyrir og um varptímann,
verða eggin færri og fleiri ófrjó en
ella. Það er einnig kunnugt, að
æxlunarlíf fugla stjórnast mjög af
hinum æðri tilfinningastöðvum
heilans. Til dæmis verpir ekki dúfa,
sem hefur verið alin upp í einangr-
un. En ef karlfugl er hafður í búri
nálægt henni, eða jafnvel ef mað-
ur strýkur henni um hálsinn með
fingrinum, eins og til að minna
Félagsskapur, hversu góðu mál-
efni sem hann þjónar, verður ekki
lífvænlegur, ef þeir sem störfum
hans sinna á hverjum tíma njóta
eigi sannmælis.
8. 1. ’80
Þorsteinn Einarsson.
Athugasemd blaðsins:
Eins og fram kemur í greininni:
„Saga Dýraverndarans" eftir J. S.
er hún skrifuð í ágrips-formi. Má
því alltaf um það deila hvað hefði
átt að taka með og hverju sleppa.
— Nú nálgast sjötugsafmcelið senn.
Vafalaust verður þá einhver til þess
að skrifa ýtarlega afmcelisgrein, og
geta um marga þá ágcetu liðsmenn
blaðsins, sem í það hafa ritað og
stutt það á ýmsan hátt. í þeim
hópi á Þorsteinn Einarsson vissu-
lega heima og raunar margir fleiri
góðir dýravinir. G. H.
DÝRAVERNDARINN
hana á atlæti karlfuglsins, þegar
hann pikkar í hnakka hennar, fer
varla hjá því, að hún fer að verpa.
Það hefur verið sannað, að tilhald
og ögranir örva þroskun kynfær-
anna. Þetta kemur að gagni, ekki
sízt í vondri tíð, því að skap fugla
er mjög komið undir veðurfarinu.
Áður en skilið er við þessa fugla-
tegund, skal þess getið, því að það
er athyglisvert, að staðfuglar, sem
taka sér umráðasvæði í kring um
hreiður sín „trúlofa" sig um tíma
á vorin. í nokkrar vikur, eftir að
þeir hafa tekið sér blett, á engin
frjóvgun sér stað. Hin líffræðilega
ástæða er auðséð. Þeim er nauðsyn-
legt að vera komnir á sinn stað,
áður en of þröngt er orðið, en ekki
tjáir að unga út, fyrr en útlit er
fyrir, að nóg fæða verði til handa
ungunum. Þetta á rót sína að rekja
til Iífeðliseinkenna kvenfuglsins.
Eggin fara ekki að vaxa til muna
í eggjastokkunum fyrr en á vissum
tíma, og er það að líkindum kom-
ið undir hæfilegum meðalhita, og
þá fyrst vakna kynferðishvatirnar.
Þá komum við að miklum flokki
fugla, þar sem bæði karl- og kven-
fugl byggja hreiðrið í sameiningu,
liggja á eggjunum á víxl og ann-
ast bæði ungana. Slíkir fuglar eru
hegrar, pelíkanar, sefendur, kafar-
ar og ýmsir fleiri. Þar er hvorugt
foreldranna öðru nauðsynlegra, líf-
fræðilega séð, og ef litarafbrigða
er þörf, er það jafnt hjá báðum.
Þar að auki verður eðli þeirra að
vera hið sama, hvað snertir hreið-
ur, egg og unga, og sú líking virð-
ist einnig ná til tilhugalífshátt-
anna. Og það er að minnsta kosti
áreiðanlegt, að margir þessara
fugla lifa tilhugalífinu jöfnum
höndum, en það sjáum við hvergi
annars staðar. Báðir fuglarnir fá
fagrar fjaðrir og annað skraut um
varptímann og nota sér það sam-
eiginlega og á víxl, en þó ekki
fyrr en þau hafa tekið saman, og
svo er um aðra einkvænisfugla.
Hver sá, sem hefur athugað slíka
fugla tímum og dögum saman eins
og ég hef gert, hlýtur að taka eftir
því, hve ánægðir þeir eru með til-
hugalífssiði sína, sjálfra þeirra
vegna, og enn fremur því, að þess-
ir siðir eru að kalla mætti sjálfleys-
andi, því að geðshræringarnar sef-
ast af þeim, en örvast til eðlunar.
Það virðist svo, sem þetta undar-
lega og geðslega tilhald, — vanga-
veltur, kafanir eftir þarablöðum,
dansar á vatninu með brjóst við
brjóst, eða vökuskiptin við hreiðr-
ið með hátíðlegum tilburðum, eða
smágjafir með skjálfandi vængjum
og toppum —, tengi bönd milli
fuglanna, bindi þá saman tilfinn-
ingaböndum, eins lengi og varp-
timinn stendur. Og hver getur
neitað því? Á ekki eitthvað líkt sér
stað manna á meðal? Og vinnur
það ekki hlutverk sitt þar með því
að byggja heimilið með ást og gleði
ættinni til blessunar? Og ef það er
svo mikils vert fyrir mennina,
hvers vegna skyldi ekki vera líkt
um fuglana, þar sem góð sam-
27