Melkorka - 01.05.1944, Qupperneq 8

Stundum voru konurnar svo hamingjusamar aS hafa
lieita laug til aS þvo úr. — Mynd frá þvottalaugunum
í Reykjavík
ríkja um atvinnuvegi vora úti í þjóöfélaginu, er
því undirstaða þess, að menn skilji aðstöðu
heimilanna í dag og þá erfiðleika, sem þau eiga
við að stríða í starfsháttum, því að heimilis-
störfin eru í raun og veru einn fjölmennasti at-
vinnuvegur þjóðarinnar og sömu lögmálum háð-
ur sem aðrir atvinnuvegir.
Við lifum á öld vélaframleiðslunnar, og einka-
eignarréttur á framleiðslutækjunum ákveður
þjóðfélagshætti vora. Ein grundvallarregla slíks
þjóðfélags var og er að mestu leyti enn hin
frjálsa samkeppni, þ. e. a. s. framtak einstaklings-
ins, framleiðsla út í loftið án allrar áætlunar.
Verðlagið, sem ákveðst af framboði og eftir-
spurn vörunnar, stjórnar svo aftur eftirspurn-
inni og framleiðslunni og er þannig nokkurskon-
ar „öryggisventill“ í þjóðarbúskapnum. Bak við
eftirspurn vörunnar má svo finna hinar raun-
verulegu þarfir einstaklinganna, að því er hinir
borgaralegu hagfræðingar segja. Auðvitað höf-
um við séð, að raunverulegar þarfir einstak-
lingsins verða ekki uppfylltar á þann hátt
eða eftirspurn lífsþarfanna kemur oss að
minnsta kosti einkennilega fyrir sjónir, er við
sjáum það, sem oft vill verða, að það borgar
sig betur að framleiða tuttugu silfurarmbönd
handa einni auðkýfingsfrú, en tuttugu „galla“
handa tuttugu bráðþroska drengjum, af því að
auðkýfingurinn hefur miklu meiri peninga, og
getur því gefið eftirspurn sinni svo gífurlega
áherzlu. Með ýmsum aðgerðum á sviði félags-
mála hefur hið borgaralega þjóðfélag einnig
þegar viðurkennt, að lögmál þetta er ekki ein-
hlítt til dreifingar vörunnar, þó að það hinsveg-
ar einstrengist við að láta það gilda um alla
framleiðslu. Þetta tvennt skulum við hafa hug-
fast, er við íhugum hvert stefnir um heimilis-
störfjn, annars vegar „lögmál“ hinnar frjálsu
samkeppni, hinsvegar viðurkenningu þjóðfélags-
ins á því, að sé slíkt lögmál látið gilda, þurfi
ýmiskonar félagslega verndun einstaklinganna.
Niðurstöður slíkrar íhugunar verða þá þessar:
Samkvæmt „lögmáli“ hinnar frjálsu sam-
keppni hafa þau störf, sem áður voru unnin á
heimilunum, flutzt og hljóta stöðugt að flytjast
meir og meir til iðnfyrirtækja og ýmissa félags-
stofnana. Þetta orsakast af því, að tæknin veitir
okkur skilyrði til meiri afkasta á skömmum tíma,
og, ef vel er á haldið, bættra lífskjara. En skil-
yrðin fyrir sköpun lífsþæginda fæða einnig af
sér kröfur um að sem flestir fái notið þeirra.
Og til þess svo að slíkt geti orðið verða ýms
störf að flytjast frá heimilinu til annarra stofn-
ana, sem á ódýrari hátt geta notfært sér tækn-
ina. Sem dæini má t. d. nefna barna og ung-
lingafræðsluna og hjúkrun sjúkra. Það er „lög-
mál“ sam'keppninnar, sem hér er að verki og
veldur því, að ósamræmi skapast milli starfs-
aðferða heimilanna annars vegar og iðnfyrir-
tækjanna hinsvegar (algjörlega hliðstætt þessu
er það, að t. d. landbúnaður okkar her sig ekki
nema með ótal styrkjum og uppbótum, af því
að hann hagnýti sér ekki nýjustu tækni og mark-
aðsaðstæður nægilega, á erfitt með að greiða
sæmilegt kaupgjald og jafnframt mjög erfitt með
að fá fólk, alveg eins og heimilin). Þetta eru stað-
reyndir, sem engum dettur í hug að neita.
Hverjar leiðir eru þá færar til afnáms slíks
ósamræmis?
Ég býst við, að við séum flest orðin svo miklu
þroskaðri en ensku verkamennirnir, sem í byrjun
iðnbyltingarinnar miklu brutu vélarnar, að við
teljum þær ekki lengur höfuðóvini vora, heldur
hjálpartæki, sem ríður á að nota sem bezt í hag
alls almennings. Við teljum leiðina til baka ekki
færa, en spyrjum okkur hinsvegar: hvaða leiðir
eru færar til framfara á þessu sviði? Hvaða leið-
ir eru til þess að samrœma starjsaðjerðirnar við
4
MELKORKA