Melkorka - 01.05.1944, Blaðsíða 17

ir neyta vitsmuna sinna til að athuga aðstæður
og úrræði og reynist háskinn óumflýj anlegur,
taka menn örlögum sínum oftast nær æðrulaust,
en veita þó viðnám í lengstu lög. 011 þekkjum
við ótal sögur og sagnir um snarræði og dug
fólks, sem í raunir hefur ratað, og er því óþarft
að orðlengja frekar um það.
Viðhorfið er allt annað, þegar hræðslan er
huglæg, sem oft vill verða, því mannkyninu
hættir við að misnota hræðsluna eins og svo
margt annað. Við hræðumst það, sem engin á-
stæða er til að óttast, við geymum minningar
um afstaðnar skelfingar og endurvekjum kennd-
ina aftur og aftur í ennþá ægilegri myndum. Við
hræðum okkur sjálf og látum aðra hræða okk-
ur. Þegar hræðslan er sprottin af eigin ímynd-
un eða orðin til fyrir áhrif eða áróður frá öðr-
um, á skynsemin erfitt um vik. Mönnum hættir
til að gefa sig hræðslunni á vald og hegða sér
áþekkt heilalausa kettinum, sem frá var sagt.
I upphafi greinarkorns þessa sagði ég frá myrk-
fælninni, sem ásótti mig í bernsku. Annað dæmi,
sem þið getið reynt sjálf, gerir ef til vill ennþá
ljósara, hve æsandi ímyndunin verkar á hræðslu-
kenndina og hvert átak þarf til að beita vitsmun-
unum gegn Thalami. Ef við leggjum mjóan
planka á grasflöt erum við hvergi smeyk að
hoppa eftir honum endilöngum á einum fæti,
hvað þá að ganga hann eða hlaupa. En ef við
leggjum þann hinn sama planka yfir árspærnu
eða gil, er viðhorfið annað. Óðar en við erum
að því komin að stíga fyrsta sporið, er ímynd-
unaraflið búið að steypa okkur á bólakaf í vatn-
ið eða rota okkur í gilbotninum, við verðum
hrædd, þorum ekki að feta brúna, og viljaátak
þarf til að hleypa í sig kjarki. Nú er það vitan-
legt, að aðgæzlu er þörf, þegar ganga á mjóa
brú, svo óttakenndin er fyllilega réttmæt varúð-
arráðstöfun, en hjá þeim lofthrædda keyrir geðs-
hræringin svo úr hófi, að skynsemin kemst ekki
að til að benda á, að bjálkinn sé traustur og
brúin trygg. Lofthræðsla mannsins getur átt rót
sína að rekja til þess, að hann hafi einhverntíma
dottið úr nokkurri hæð eða honum legið við að
hrapa, en hún getur líka verið orðin til fyrir
áhrif frá öðrum, til dæmis á þann hátt, að hann
„ ... ajstaða margra kvenna til sósíalismans er afar áþekk
viðhorji myrkhrœdds barns til dimmra jjárhúsdyra________“
hafi hrokkið skelfdur við, er móðir hans varð á
að kalla hastarlega til hans að detta ekki, er hann
var óttalaus að príla upp um borð og bekki í
bernsku, og enn getur orsökin verið síendur-
teknar aðvaranir um að gæta sín. En hver svo
sem orsökin er, leynist minningin um skelfing-
una eða kvíðann í undirvitund hans og brýzt út
sem ofsahræðsla í hvert sinn, er á vegi hans
verða áþekk atvik. Þessu mætti líkja við ofnæmi
og nefna andlegt ofnæmi. En ofnæmi er eins og
kunnugt er í því fólgið, að líkamsástandi þess,
er því er haldinn, er þannig farið, að sérstök efni,
sem lítil eða engin áhrif hafa á ónæma, valda
honum sjúkdómsfyrirbrigða, svo sem eksem,
asthma o.þ.u.l. Þannig eru sumir svo ofnæmir
fyrir köttum, að lyktin ein, sem hraustir menn
varla finna, eða í hæsta lagi hnyssa að, framkall-
ar hjá þeim ákafan krampa í ósjálfráðum vöðv-
um lungnapípnanna, eða m. ö. o. þeir fá asthma-
kast. Viðbragð hins ofnæma er fyllilega réttmætt,
en úr hófi ák'aft. Meðferð ofnæmisins er í því
fólgin að finna fyrst og fremst, hvert efnið sé,
sem saknæmt reynist, en síðan er örlitlum
skammti þess, sem svo er aukinn smátt og smátt,
dælt inn í sjúklinginn, þar til líkami hans hefur
vanizt því svo, að viðbragð verður hóflegt. Sé
þessa ekki kostur, er eina ráðið að forðast að
koma í námunda við hið saknæma efni.
Fáir eru svo heimspekilega þenkjandi, að þeir
engin óttasvið eigi. Fyrir aðgerðir mannkynsins
og hugarburð þess eru hættusvæðin orðin svo
mörg í heiminum, að varla er nokkur sá hlutur
til eða hugtak svo smávægilegt, að ekki geti það
orðið einhverjum vitandi eða óvitandi að ótta-
eða áhyggjuefni. En hvort andlegt ofnæmi af því
leiðir, fer eftir stillingu og dug. Menn eru hrædd-
MELKORKA
13