Melkorka - 01.12.1946, Síða 15

MÓÐURMÁLIÐ
Ejtir Svöja Þorleijsdóttur
Fáir eða engir munu þeir menn vera, sem muna
tilfinningar sínar, er þeir mæltu hin fyrstu orð,
svo framarlega sem það hefur gerzt á eðlilegum
ævitínra. En hver, sem hefur veitt eftirtekt litlu
barni, þá er því verður nýtt orð á tungu svo skýrt
að aðrir skilji, hlýtur að haf séð hinn mikla fögn-
uð, er þá speglast í augum þess. Svo dásamleg er sú
gáfa mannsins, að geta tjáð hugrenningar sínar
með orðum. Sjálfsagt má einu gilda, hvort unr er
að ræða mál hinna frumstæðustu þjóða eða mál
hinna meslu menningarþjóða. En hitt er annað
nrál, að því fullkomnara, sem málið er, þess dýpri
og varanlegri unaðssemdir liggja duldar í því
sjálfu, auk þess sem mál menningarþjóðanna eru
lykill að dýrum verðmætum bókmenntanna. En
því aðeins fær hinn fullþroska maður notið þess-
ara verðmæta, að hann þegar á þroskaárunum
hafi á valdi sínu sæmilega orðgnótt og skilning á
tungu þjóðar sinnar. Því að rnálið er eigi orðin
ein saman. Svo kvað Matthías:
Ilvað er tungan? — Ætli enginn
orðin tóm séu lífsins forði. —
Ilún er list, sem logar af hreysti,
iifandi sal í greyptu stáli,
andans form í mjúkum myndum,
minnissaga farinna daga,
flaumar lífs, í farveg komnir
fleygrar aldar, er striki halda.
Þetta allt er tungan, mál mannsins. A þetta eigi
aðeins við um vort mál, íslenzkuna, heldur rnundu
margar þjóðir telja þetta rétt mælt um sína eigin
tungu.
En er nú nokkurs virði fyrir íslenzka þjóð að
tala íslenzka tungu? Hefðum vér verið nokkuð
ver komnir nú, þótt horfið hefði verið að því ráði
að taka hér upp danska tungu, þá er svo var um
mælt, að vér „dependeruðum svo mjög af þeim
dönsku?“ Eða væri oss eigi betur borgið nú, ef
vér mæltum á tungu einhverrar stórþjóðar? Ekki
minnist ég þess, að hafa heyrt nokkurn Islending
halda því fram í alvöru nýverið. Sem betur fer
vilja líklega flestir íslendingar tala íslenzkt mál,
þótt nokkuð skorti á, að allir geri það. En svo
sem skáldið kvað:
Tungan geymir í tímans straumi
trú og vonir landsins sona.
Því er íslenzkan svo sem einn eðlisþáltur hvers
þess manns, er íslendingur vill heita, auk þess sem
hún er vor dýrasti arfur, arfurinn, sem gefur oss
rétt til að hera höfuð hátt, vitandi það, að vér
erum menn með mönnum, lítil, sérstök þjóð í
mannhafi heimsins. í dýpstu áþján og neyð lifði
tungan. I söng og sögu hjó sú lífsuppspretta ís-
lenzks þjóðlífs, er var þjóðinni „hjartaskjól, þeg-
ar hurt var sólin.“ Eldur og ísar fengu ei grandað
þeirri dýru gjöf. í lágu hreysi var tungan Ijós
og „langra kvelda jólaeldur“ landsins börnum, ef
til vill án þess, að þjóðinni sjálfri væri ljóst, hve
auðug hún var. En svo runnu upp þeir tímar, er
beztu menn landsins komu auga á tign og fegurð
þessa forna máls. Þá kvað Jónas um „ástkæra,
ylhýra málið“, móðurmálið, „hið mjúka og ríka“,
sem móðirin hafði í öndverðu kveðið barni sínu
og lagt því á tungu. í ástaróði Jónasar til íslenzkr-
ar tungu felst hinn djúpi og heiti fögnuður hins
fullþroska manns, skáldsins, sem skynjar töfra og
mátt tungunnar. Nýr heimur hefur honum opn-
azt, „sál“ málsins. Móðirin gaf honum í veganesti
lykil þessara auðæva. En Jónas Hallgrímsson er
ekki hinn eini, sem hverfur frá móðurknjám bú-
inn því veganesti. íslenzkar mæður allra alda
hafa þannig búið börn sín til ferðarinnar um lífs-
ins haf, þólt sá búnaður sem annað hafi misjafn
MELKORKA
47