Melkorka - 01.12.1946, Blaðsíða 23

Nokkur orð um
íslandsklukkuna, Hið ljósa man og Eld í Kaupinhafn
Ejtir FríSu Einars
Það er vandi að skrifa um meistaraverk, sem
verður lesið að þúsund árum liðnum, ef nokkur
maður íslenzkur lifir þá, og hef ég aldrei reynt
það fyrr. Sarnt eru þessar bækur ekki sniðnar né
samsettar úr öðru en því sem hverjum manni hér-
lendum er tiltækilegt að afla sér, „uppsprettu-
lindir og niðandi vötn minnar tungu“ ólga hér
hvar sem flett er, stundum með fjarlægum hreimi,
stundum nálægari, oft annarlegum, en hér er
gaman í þessum heimi, því að þetta eru allt
heimalönd mín. Hér er einnig ofið í þeim fræð-
um, sem iðkaðar hafa verið með þjóðinni á liðn-
um öldum, guðfræði og lögfræði, ímynd guð-
fræðinnar er einn herfilegur tré-Kristur með
prjóna gegnum útlimina, og mun þarna vera rétt
lýst hinu undarlega óeðli þessarar stefnu, sadisma
undir yfirskini heilagleika, sem þó verður ekki
vefengdur (fremur en önnur lygi og villa) og
lögfræðin klækir en þó af handahófi svo að ýmist
er dæmt af manni höfuð að ósönnuðu máli, eða
að hann er dæmdur sýkn að jafn ósönnuðu máli.
Það sem hér sést af náttúrufræði er skrýtið og
miðaldarlegt, Grindvíkingurinn athugar ekkert
sjálfur, en lætur segja sér allt og lítur ekki við
öðru en undrum og kynjum, og slíkir „rannsókn-
armenn“ eru raunar enn til.
Uppistaða verksins er glæpur, sem vafi leikur á
að framinn hafi verið, glæpamaðurinn sjálfur
virðist jafnvel í vafa um það stundum, yfirvöld
gera ýmist að dæma manninn sekan eða sýkna
hann, unz loks gengur lokadómur í þessu marg
hataða eilífðarmáli og maðurinn er sýknaður.
Hér koma fram aðrar aðalpersónur. Það gerist
á sumarnóttu við lygnan fjörð og tæran að korn-
ung mær fögur og heimsvanur fyrirmaður sjást
í fyrsta sinn og síðan geta þau ekki gleymt því
að þau sáust þarna né síðari samfundum, en reki-
stefnan út af óbótamanninum fléttast saman við
örlög þeirra, bindur þau, binzt þeim svo óskyld
sem hún er hinum fyrstu rökum kenningar þeirra.
Hinar þriðju persónur verksins eru ekki lifandi
menn, heldur bækur, af þeim er aðeins ein nefnd
með nafni, Skálda, á þetta skorpnaða skinn-
ræksni, sem ekki dugði til að hæta skinnbrók,
er slegið slíkum ljóma að ég hef ekki slíkan
séð leggja af bók síðan ég var yngri, og þá m. a.
af þeirri hvers handrit kallast Codex regius.
Og þegar sá hinn menntaði tignannaður sem
ég nefndi áðan, á að velja á milli bókarinnar og
hinnar ungu konu, sem er man íslands og sól
þess, þá kýs hann bókina. Og á meðan hann lætur
sér nægja bækurnar og vinnur að varðveizlu
þeirra heldur hann heilum sönsum heima í hús-
inu hjá Gilitrutt sinni, hinni herfilegu dönsku
konu, ef konu skyldi kalla, sem hann liefur kvong-
azt til fjár. En síðar, er honum hefur mistekizt hið
annað verkefni sitt, að glæða mannlíf á íslandi,
gefst hann upp, lætur bækurnar verða eldinum að
bráð (og iðrar þess) en sjálfan sig ólyfjan vondra
drykkja og lætur reka á reiðanum um örlög ís-
lands, í stað þess að ofurselja það nýrri smán
(en þó ekki án hlunninda, svo sem hér var á döf-
inni fyrir skemmstu) og hafnar um leið þeirri
ánægju að fá að una lífinu með Snæfríði þegar
ævi þeirra beggja er tekið að halla.
Efni bókarinnar er sem hafsjór margbreytilegt
og yrði varla gerð skil nema í þykkum bindum.
Hér er í bókum þessum lýst sögu vors litla
þjóðfélags í höndum danskra konunga og kaup-
manna eins og hún kemur skáldi þessu fyrir sjón-
MELKORKA
55