Melkorka - 01.05.1958, Blaðsíða 16

livað góður skáldskapur er og hvers vegna
hann er góður. Þeim er þörf á leiðbeining-
um um val lesefnis og á tilsögn við að
greina sundur það, sem vel er gert og það,
sem miður hefur tekizt. Þeim er þörf á að
sjá með dæmum, hvernig góðir höfundar
byggja sögur og gera ljóð að ljóði. Auðvit-
að myndu margir reynast tornæmir á þessi
fræði, en það eru þeir á fleiri fræði, og þyk-
ir þó borga sig að leiðbeina þeim þar nokk-
uð. Vissulega gætu leiðbeiningar í þessu
efni orðið handahófslegar og farið mönnum
misjafnfega úr liendi, en svo er um allar
leiðbeiningar og öll menntastörf. Þó að ýms-
ir kynnu að reynast tornæmir, myndi koma
í ljós, að hinir eru miklu fleiri, sem hægt er
að leiðbeina, og það er ekki hægt að gefa
neinum þýðingarmeiri gjöf en kenna hon-
um að njóta listar og það í hvaða listgrein,
sem er. Þetta ættu a. m .k. jjeir foreldrar að
skilja, sem óska börnum sínum alhliða
menningar. Einnig ættu skólafrömuðir og
kennarar að skilja jDetta, en það er nú síður
en svo, að þeir geri það.
Að þessu sinni skal það aðeins fullyrt,
sem hægt er að sanna með uggvænlegum
dæmum: Meirilduti þeirra bóka, sem
bernskunni er fenginn í hendur, þegar hún
hefur öðlazt lestrartækni, hefur ekki list-
rænt gildi á nokkurn hátt. Þar að auki hef-
ur Iiann ekki uppeldislegt gildi í aðrar áttir
nema þá helzt neikvætt. Þegar ég tek þann-
ig til orða, hef ég einkum í huga eina teg-
und jjeirra bóka, sem bernskunni eru helg-
aðar, en það eru skáldsögurnar. Hver ein-
asti réttsýnn maður, sem nennti að gera sér
}>að ómak að kynna sér þetta, hlyti að sjá,
að sögur ætlaðar þessu unga fólki eru und-
antekningarlítið gjörsneyddar allri list og
öllum skáldskap og sé þar um einhvern boð-
skap að ræða, er liann venjulega þveröfug-
ur við það, sem kristin þjóðfélög og marg-
lofaðir lýðræðishættir boða. Flestar eru j)ess-
ar sögur niðurrif félagslegra siðgæðishug-
mynda, en dýrkun einstaklingshyggju og
grimmdar. Sögur þessar eru undantekning-
arlítið undirbygging að lestri reyfara og
morðsagna. Þetta láta kennarar óátalið og
foreldrar láta sig það engu varða.
Ég skrifaði í fyrra grein um barnabækur
í tímaritið Melkorku. Mér til nokkurrar
furðu varð ég var dálítillar þykkju vissra
manna vegna greinarinnar. Sú þykkja stafar
af misskilningi og að nokkru leyti af því,
hve orðið barnabók er teygjanlegt hugtak.
Hver maður ætti að sjá, að þar og einnig
hér er talað um bækur eldri barna og Jró
sérstaklega skáldsögurnar. Ævintýrin nefndi
ég ekki og eru þau þó ekki allt í sómanum,
a. m. k. sum. Vissulega hefði ég getað nefnt
undantekningar um nokkra íslenzka höf-
unda. Ég hefði t. d. getað nefnt Ragnheiði
Jónsdóttur, sem skrifað hefur ágætar skáld-
sögur fyrir það aldursskeið, sem hér um
ræðir, en hefði ég gert })að, hefði ég líka,
sem betur fer, orðið að nefna fleiri, síðan
hefðu Jaeir, sem ég nefndi ekki, tekið til sín
J)á sneið, sem ég hafði ekki kjark til að
senda ])eim. Grein mín í fyrra hafði þann
tilgang einan að vekja fólk til umhugsunar
um efni hennar. Henni var ekki ætlað að
innihalda ritdóma um verk einstakra
manna.
Það er alvarlegt mál fyrir svo fámenna
þjóð, sem okkur íslendinga, ef þeim fer
fækkandi, sem notið geta listar í bókmennt-
um, en hinum fjölgar, sem aðeins lesa reyf-
ara og léttmeti ýmiskonar. Þetta kemur ekki
eins að sök lijá stærri þjóðum, enda er sú
Jrróun orðin þar fyrir löngu. Það er eftir-
tektarvert t. d. á öðrum Norðurlöndum, að
flestar sígildar bækur eru þar gefnar út í
litlu stærri upplögum en hér er títt, J)rátt
fyrir margfalda íbúatölu þeirra landa móts
við okkar land. Að vísu getur komið fyrir,
að þannig bækur seljist þar í risaupplögum
á okkar mælikvarða, en það heyrir til und-
antekninga. Ástæðan er sú, að tiltölulega
iítill hluti þjóðanna kaupir bækur af þess-
ari gerð. En vegna fjölmennis þeirra, þótt
fámennar séu móts við það, sem meira er,
liafa })ær til þessa átt nægilega stóran stofn,
52
MELKORKA