Heilbrigðismál - 01.10.1973, Blaðsíða 7

kunnið kannski að undrast það, en ég ætla að
stinga upp á, að við gleymum ristilkrabban-
um í bili, en beinum huganum að botnlanga-
bólgu, vegna þess, að ég held, að botnlanga-
bólgan muni leiða í ljós, hvað veldur krabba-
meini í ristli.
Nú er það eftirtektarvert, að það sem við
læknar nefnum ósmitnæma sjúkdóma í
þörmum: Botnlangabólgu, skaufaristill, góð-
kynja æxli, krabbamein og ýmislegt annað
eins og ristilbólgu og sveppæxli, fylgist allt-
af að. Eftir langar bollaleggingar um þessa
sjúkdóma kemst Burkitt að lokum svo að
orði: Þið finnið hvergi í heiminum skaufa-
ristil (diverticulosis coli), sem er algengasti
þarmasjúkdómurinn í ykkur vestrænum
mönnum, eða sveppæxli eða krabbamein í
ristli í nokkru landi án botnlangabólgu. En
í löndum, þar sem enn er lifað eftir fornum
venjum, finnst ekki botnlangabólga. ímynd-
ið ykkur ekki að botnlangabólga sé neinn
allsherjarsjúkdómur. Botnlangabólga finnst
ekki í Austurafríku fyrri en farið er að tala
þar ensku. Þar á hann við þegar vestræna
menningin hefur fest þar rætur. Þetta eru
grundvallar greiningareinkenni. Af því leið-
ir, að þar sem þessir sjúkdómar fylgjast að,
þá held ég, að botnlangabólga sé okkur leið-
sögn að uppruna ristilkrabbans vegna þess,
að ristilkrabbi á sér ekki stað, eða með hrein-
um undantekningum, nema þar sem botn-
langabólgan fer að verða algeng. Og botn-
langabólga í Norðurameríu er jafn algeng
í negrum og hvítum mönnum. Það er tekinn
þriðjungur miljónar af botnlöngum í Banda-
ríkjunum á hverju ári.
Nú verðum við að spyrja okkur spurn-
ingar, vegna þess að við erum öll að gera
sameiginlega rannsókn: Liggja arfgengir
þættir að baki ristilkrabba eða botnlanga-
bólgu? f guðanna bænum látið ykkur ekki
detta það í hug. Það getur ekki átt sér stað,
FKÉTTABRÉF UM HEILBRIGÐISMÁL
vegna þess, að í Ameríku eru sjúkdómarnir
jafn algengir í hvítum mönnum og negrum,
en fyrirfinnast ekki í Afríku, sem negraþræl-
arnir koma frá. I Nýja-Sjálandi eru þeir al-
gengir meðal Maóranna, en fólk á Polynesa-
eyjum fær þá ekki og svo má lengi telja.
Þeir geta ekki verið arfgengir - hljóta að
vera umhverfissjúkdómar. Nú, jæja. Hvað er
umhverfi?
Ég sting upp á, að þýðingarmesta um-
hverfi innþekjunnar í þörmunum, mínum
og ykkar sömuleiðis, sé saurinn, en samsetn-
ing hans er undir því komin hvað er borðað.
Þess vegna er það svo, að ef þið ætlið að
grennslast eftir orsökum botnlangabólgunn-
ar, og orsökum þarmakrabbans, verðið þið að
gera ykkur grein fyrir mataræðisbreytingun-
um, sem áttu sér stað í ýmsum þjóðfélögum
áður en botnlangabólgan fór að tíðkast, og
40 árum áður en þarmakrabbinn varð til.
Vegna þess, að nú er svo komið, að fólk getur
fengið botnlangabólgu 3ja-4ra ára og jafn-
vel yngra, en fæstir fá innýflakrabba fyrri
en um sextugt, þarf til þess langvinn áhrif
umhverfisþátta. Mér er þó nær að halda, að
sömu umhverfisþættirnir eigi sök á báðum
sjúkdómunum. Við skulum nú sjá, hvers-
konar matarbreytingar hafa átt sér stað í
Afríku.
Á meðan Afríkanar matreiddu með því
að mylja kornið, átu hirsikornið sitt og þess-
háttar, voru þeir lausir við öll þessi vanda-
mál.
En hugsum okkur nú ungan Afríkana.
Hann fer að heiman. Konan hans steinhætt-
ir að mylja kornið daglega, og fer að búa í
borg. Og með því að búa í borg, verður
hann að borða aðrar fæðutegundir. Hann
kaupir sykur og hveitibrauð; aldrei dökkt
brauð. Hann finnur til þess að hann er að
stæla hvíta manninn og finnst hann í meira
lagi snjall. Hann verður að lifa á hinum réttu
5