Heilbrigðismál - 01.10.1973, Blaðsíða 8

fæðutegundum, vegna þess að hvíti maður-
inn, sem býr til mótorhjólin borðar hveiti-
brauð. Og hann heldur áfram að gerast snjall-
ari og snjallari. Nú verður hann stúdent í
læknisfræði í Dar-es-Salaam háskólanum.
Maísinn úr sögunni, hirsikornið úr sögunni;
öll gagnleg fæða rokin út í veður og vind.
Nú borðar hann ávaxtasultu, sykur, hveiti-
brauð og osta. Hver ögn af ómeltanlegum
trefjum horfin úr mataræði hans. Nú er hann
af eðlilegum ástæðum kominn með hægða-
tregðu, og hættan á að fá botnlangabólgu
hefur stórum aukist. Botnlangabólga hefur
að minnsta kosti tvítugfaldast í öllum meiri-
háttar sjúkrahúsum Vesturafríku. Hún þrí-
tugfaldaðist í spítalanum sem ég var við í
Kampala. Botnlangabólgan verður sífellt
tíðari meðal hinna menntuðu Afríkana, alls
staðar á meginlandinu. í þorpunum þekktist
hún ekki.
Hvað líður þessu nú í vestrænu löndun-
um? Á síðastliðnum 100 árum hefur fitu-
neyzlan þar aukist um helming, sykurneyzl-
an þrefaldast. En trefjaneyzlan — en þá á ég
við korntrefjarnar - ekki grænmetistrefjar -
notkun þeirra hefur ekki breytzt mikið —
korntrefjaneyzlan er orðin 10 sinnum minni.
Mesta einstök breyting á mataræði vest-
rænna þjóða, áður en fór að bera svo mikið á
sjúkdómunum, sem við erum að tala um, er
brottnám ómeltanlegra trefja eða úrgangs-
efna úr fæðunni.
Nú verðum við að spyrja sjálf okkur
einnar grundvallarspurningar. Þið segið við
mig: Þú heldur því fram, að brottnám trefj-
anna úr fæðunni valdi sjúkdómum. Hvernig
í ósköpunum veiztu þetta. Gott og vel. Mig
langar til að sýna ykkur fram á, hvaða áhrif
trefjarnar eða trefjaskortur fæðunnar hefur
á hegðun meltingarfæranna og á þéttleika og
magn hægðanna. Þetta er grundvallaratriði í
rannsóknum meltingasjúkdómanna. Ég hef
6
komist að því, að í Norðurameríku og Eng-
landi, hefur yfirgnæfandi fjöldi lækna ekki
hugmynd um hvað litliskattur eða hádegis-
verður eru lengi að koma sér í gegnum melt-
ingarveginn. Þetta er eitt af því, sem hefur
verið gersamlega vanrækt að kenna.
Við höfum rannsakað þetta í Englandi og
í Afríku, meðal ýmsra hópa fólks. Við gáfum
fólki plastperlur, sem var skorið upp í og
sett baríum í skurðinn. Oll fjölskylda mín
fékk þær, áður en ég gaf þær öðrum, og við
skráðum tímann, sem töflurnar voru gleypt-
ar. Síðan fékk fólkið plastpoka. Það var beð-
ið að hægja sér næstu 5 skiptin í plastpok-
ana. Tíminn, þegar hægðirnar komu var einn-
ig skráður, pokunum safnað saman og þeir
vigtaðir.
Sum ykkar kunna kannski að undrast það,
að þyngd saursins, sem þið losnið við dag-
lega, kann að gefa betri vísbendingar um
hversu miklar líkur séu til að þið fáið krabba-
mein í ristilinn eða skaufamyndun, eða jafn-
vel kranzæðasjúkdóma og gallsteina, en
nokkurt annað próf, sem ég veit deili á.
Nú vitum við hvenær baríum plastperlurn-
ar voru gleyptar. Við vitum hvenær hægð-
irnar komu. Við vitum hversu marga klukku-
tíma það tók fæðuna, sem þessar plastperlur
voru teknar með, að fara gegnum meltingar-
veginn.
Nú jæja. Hvað kom nú í ljós við rann-
sóknir á því, hversu langan tíma það tók
fæðuna að fara í gegnum meltingarveginn á
fólki í ýmsum samfélögum? í afríkönsku
þorpi gerðist það að jafnaði á 35 klukku-
tímum. Hjá menntuðum Afríkönum á blönd-
uðu fæði, var útkoman nánast sama og hjá
grænmetisætum, sem aftur reyndist sama og
hjá hjúkrunarkonum í Indlandi, eða 2 sólar-
hringar. Þá gerðum við tilraunir á skóla-
drengjum í efri aldursflokkum og fólki í
hernum í Englandi. Við komumst að raun
FRÉTTABRÉF UM HEILBRIGÐISMAL