Heilbrigðismál - 01.10.1976, Side 24

Sigurður Björnsson:
Nokkur orð um
meðferð illkynja sjúkdóma
Sigurður Björnsson er aðstoðarlœknir við lyfjadeild krabbameinssjúklinga
við Rosewell Park Memorial Institute í Buffalo í New York fylki í Banda-
ríkjunum. Sigurður hefur skrifað grein pessa fyrir Fréttabréf um heil-
brigðismál, en hann flutti framsöguerindi um sama efni á ráðstefnu
Krabbameinsfélags íslands um krabbameinslœkningar.
Á aldarfjórðungsafmæli Krabbameinsfélags
íslands er ekki úr vegi að staldra við og reyna að
gera sér grein fyrir hverjum breytingum meðferð
illkynja meina hefur tekið á þessum tíma og
ræða lítillega ný viðhorf gagnvart þessum flokki
sjúkdóma.
Skilgreiningar.
Illkynja æxli er samsafn af frumum sem fyrir
einhver áhrif hafa tekið stökkbreytingum er gera
þeim kleift að fjölga sér án tillits til þarfa líkam-
ans og lúta ekki lögum eðlilegs vefjavaxtar hvað
varðar störf og endurnýjun. Síðan geta þessar
frumur borist eftir ýmsum leiðum til annarra
hluta líkamans og tekið til að fjölga sér þar:
meinvörp. Slík dreifing getur átt sér stað á hvaða
stigi sem frumæxlið er, jafnvel áður en unnt er að
greina það. Þó eru meiri líkur til að æxli sé stað-
bundið því minna sem það er. Mikilvægt er að
hafa þessi atriði í huga þegar meðferð er skipu-
lögð.
Illkynja æxli eru viðamikill flokkur sjúkdóma
og eru æxlin af mismunandi frumugerð og stað-
setningu; sjúkdómseinkenni ólík og vaxtarhraði
mismunandi. Tveir eiginleikar ákvarða vaxtar-
hraðann:
a. Deilitími (generation time) æxlisfrumn-
anna, þ.e. sá tími, sem það tekur nýja frumu
að undirbúa frumuskiptingu og skipta sér í
tvær dótturfrumur.
b. Vaxtarhluti (growth fraction) æxlisins, þ.e.
sá hluti æxlisfrumnanna (%), sem er í
skiptingu á hverjum tíma.
Þeim mun styttri sem deilitíminn er og stærri
vaxtarhlutinn, því hraðar vex æxlið og er því að
öðru jöfnu illkynjaðra.
Meðferð.
Tvö meginmarkmið ráða meðferð illkynja
sjúkdóma:
a. Fullkomin lækning („curativ“ meðferð).
b. Tímabundin bót („palliativ“ meðferð).
Að sjálfsögðu væri æskilegt að geta veitt öllum
krabbameinssjúklingum fullkomna lækningu en
slíkt er óraunhæft enn sem komið er. Kemur þar
margt til, svo að sjúkdómurinn er of langt geng-
inn þegar hann uppgötvast. Krabbamein valda
venjulega engum einkennum á byrjunarstigi
meðan þau væru flest læknanleg og mörg þeirra
fyndust ekki þótt leitað væri.
Með tilkomu bættrar greiningartækni, nýrra
lækningaaðferða og ekki síst betri skilnings al-
mennings á mikilvægi þess að leita læknis við
fyrstu merki um hugsanlegan krabbameinsvöxt,
er nú unnt að veita stærri hluta sjúklinga full-
komna lækningu og gera meira til hjálpar þeim
sem eiga minni von á fullum bata.
Fjórar viðurkenndar lækningaaðferðir eru til-
tækar við meðferð krabbameins.
Skurölœkningar eru að sjálfsögðu elsta lækn-
íféttobwt-um ■heiUtwgðismóI
24