Heilbrigðismál - 01.03.1993, Page 16

Kukl og kraftaverk
Verslað með von nm heilbrigði
Grein eftir Pétur Pétursson
Á síðustu áratugum hefur fólk í
heimshluta vorum farið að vakna
til vitundar um gildi umhverfis-
verndar og heilsuverndar í vaxandi
mæli. Er það að sjálfsögðu af hinu
góða, því nokkuð öruggt má telja,
að þróaðar þjóðir og iðnaðarþjóðfé-
lög muni ekki geta haldið áfram
óbreyttum lífsstíl til lengdar; lífsstíl
sóunar og hófleysis. Gegn því
mæla vistfræðileg, efnahagsleg og
heilsufarsleg rök. Við höfum geng-
ið um of á auðlindir jarðarinnar og
spillt henni svo með rányrkju og
mengun, að fyrirsjáanlegt er, að
stórir hlutar hennar verða óbyggi-
Iegir eftir nokkra áratugi, þar sem
nú búa milljarðar fólks. Þau þjóðfé-
lög, sem binda sér skuldabagga til
framtíðar til að fjármagna óhófs-
eyðslu og óarðbærar fjárfestingar,
munu tæplega geta gert ráð fyrir
því að njóta sömu velsældar áfram,
nema nýjar auðlindir verði nýttar
eða aðrir tekjumöguleikar komi til.
Frá heilsufarslegu tilliti er það
heldur ekkert æskilegt að hafa allt-
of mikið handa í millum, því hreyf-
ingarleysi, drykkjuskapur, tóbaks-
reykingar, ofát og streita eru orðin
helstu heilbrigðisvandamál okkar
Islendinga, að viðbættum slysun-
um, sem oftlega eiga rætur sínar að
rekja til einhverra ofangreindra at-
riða. Það er því sannarlega kominn
tími til þess fyrir okkur að söðla
um og breyta hugarfari okkar og
lifnaðarháttum í ljósi fenginnar
þekkingar. Reynir þá á viljastyrk og
dómgreind hvers og eins sem og
mat það, er við leggjum á sann-
leiksgildi þeirra upplýsinga, sem
við nýtum okkur.
Það er fagnaðarefni, hversu
neysla hollra fæðutegunda hefur
aukist meðal okkar íslendinga. Þó
er sá galli á gjöf Njarðar, að þeir eru
fúsastir að bæta mataræði sitt, sem
best eru upplýstir og hefðu ef til
vill minnsta þörf fyrir það. Þetta
eru þeir, sem lifa að öðru leyti heil-
brigðu lífi og hafa fáa þekkta
áhættuþætti sjúkdóma. Nokkuð ber
einnig á ofstæki í þessum efnum,
þannig að sjálf hollustan verður
streituvaldur í lífi fólks og snýst
þannig upp í andhverfu sína. Al-
veg hið sama má segja um hreyf-
inguna, svo nauðsynleg sem hún
raunar er. Margur er tregur að segja
skilið við einn mesta mengunar-
vald nútímaþjóðfélagsins, bílinn,
sem er stærsta hindrunin í vegi
eðlilegrar, daglegrar hreyfingar.
Þess í stað tekur fólk tarnir í að
hlaupa á malbiki og gangstéttum
ellegar kaupir sér æfingatíma á
heilsuræktarstöðvum til að við-
halda þreki sínu, heilbrigði og ei-
lífri æsku. Það er þó sannast sagna,
að varanleg, heilsubætandi áhrif
hefur sú þjálfun ein, sem stunduð
er reglulega, að minnsta kosti ann-
an hvern dag árið um kring og af
fullri hófsemi. Islandsmaðurinn vill
Frá heilsufarslegu tilliti er ekkert
æskilegt að hafa alltof mikið
handa í millum, því hreyfingar-
leysi, drykkjuskapur, tóbaks-
reykingar, ofát og streita eru
orðin helstu heilbrigðisvandamál
okkar Islendinga.
Flestir, sem komnir eru á miðjan
aldur eða til ára sinna, telja góða
heilsu með því eftirsóknar-
verðara, sem lífið hefur uppá að
bjóða. Fyrir slíkt hnoss viljum
við greiða nánast hvaða verð
sem er, en þá er stundum full
seint í rassinn gripið.
Við viljum frekast heyra það,
sem kemur okkur best og er
þægilegast fyrir okkur í
augnablikinu. Sjaldan erum við
reiðubúin að gangast undir
eitthvað, sem krefst mikils tíma,
orku eða erfiðis.
mikið af öllu og fá það fljótt og er
ekki reiðubúinn að bíða lengi eftir
árangri eða hafa alltof mikið fyrir
hlutunum. Hins vegar erum við
reiðubúin að borga, og borga vel,
fyrir það, sem okkur finnst í augna-
blikinu skipta máli fyrir stundlega
eða varanlega velferð okkar. Flestir,
sem komnir eru á miðjan aldur eða
til ára sinna, telja góða heilsu með
því eftirsóknarverðara, sem lífið
hefur uppá að bjóða. Fyrir slíkt
hnoss viljum við greiða nánast
hvaða verð sem er, en þá er stund-
um full seint í rassinn gripið.
En hvað er nú verið að versla
með? Er það heilbrigði eða von um
heilbrigði? Seljendur eru af ýmsu
sauðahúsi og vara þeirra og þjón-
usta misjöfn. Verðið einnig, því
sumir boða fagnaðarerindi sitt af
hugsjón einni saman en aðrir vilja
fá drjúgt fyrir snúð sinn. Þegar vel
er að gætt, virðist mér sem yfirleitt
sé aðeins verið að selja von um
heilsu. Og nóg er falboðið af von,
að minnsta kosti í góðæri, þegar
nógu margir vilja borga. í rótlausu
streituþjóðfélagi okkar vinnufíkl-
anna eru t.d. flestir með einhverja
verki, sem þeir vilja losna við.
Verkjamiðin eru ákaflega fengsæl
fyrir þá útgerðaraðila, sem eitthvað
þykjast kunna fyrir sér við grein-
ingu og meðferð verkja. Það er hins
vegar afar athyglisvert, hversu illa
hinum ýmsu stéttum og einstakl-
ingum ber saman um orsakir kvill-
anna og hversu ólíkum lækninga-
aðferðum er beitt en öllum með
einhverjum árangri samt sem áður.
Hver og einn er hins vegar fullviss
í sinni sök, að eigin aðferð beri af
öðrum.
Hér lendir neytandinn, heilsu-
ræktandinn eða sjúklingurinn, í
miklum vanda, ef hann festir ætíð
trúnað á orð þess, sem síðast talaði,
því það úir og grúir af ýmiss konar
meðferðaraðilum, sem sumir hafa
engar forsendur til að vita, um
hvað þeir eru að tala. Margir eru
16 HEILBRIGÐISMÁL 1/1993