Heilbrigðismál - 01.03.1993, Síða 17

einungis að sækjast eftir skjót-
fengnum gróða eða eru loddarar af
verstu gerð. Aðrir ganga jafnvel
ekki heilir til skógar í ýmsu tilliti.
Oft á tíðum er því vísvitandi eða
óviljandi verið að blekkja saklaust
fólk. Okkur er þvi nauðugur einn
kostur að gera ákveðnar kröfur til
sannleiksgildis þeirra upplýsinga,
sem við byggjum val okkar á. Við
verðum að leggja sjálfsagða sönn-
unarbyrði á herðar þeirra, sem fal-
bjóða von um heilsu. Og sannleik-
urinn eða staðreyndirnar verða
ekki til með ímyndunarafli ein-
stakra manna einu saman eða í
hausnum á einhverjum nýaldar-
rugludöllum. Sá eini sannleikur,
sem við getum treyst, er sá, er
stenst gagnrýni raunvísindanna,
það er að segja árangur meðferðar
verður að hafa verið staðfestur með
endurteknum athugunum við skil-
yrði, þar sem allir aðrir áhrifavald-
ar en viðkomandi meðferð hafa
verið útilokaðir svo og allir þættir,
sem truflað geta mat þeirra, sem
dæma eiga árangurinn. Einstök
dæmi um góðan árangur eru einskis
virði, því þau gætu verið tilviljun,
ímyndun eða í versta falli blekking.
íslendingar gera því rniður alltof
litlar kröfur í þessa átt, enda viljum
við frekast heyra það, sem kemur
okkur best og er þægilegast fyrir
okkur í augnablikinu. Sjaldan erum
við reiðubúin að gangast undir eitt-
hvað, sem krefst mikils tíma, orku
eða erfiðis. Frekar viljum við heyra
um þægilegri lausnir og látum þá
sönnunarbyrðina og sannleikskröf-
una lönd og Ieið. Þess vegna dafnar
hér á atómöld alls kyns kukl, hjátrú
og hindurvitni, sem eiginlega ætti
aðeins að finnast meðal frumstæðra
þjóða. Við kynnumst í fjölmiðlum
fólki, sem vitnar um undramátt
andalækninga, straum- og skjálfta-
lækninga, grasasulls, iljanudds og
hvers konar kraftaverkaiðju en ger-
ir samt sem áður kröfu til að vera
talið með öllum mjalla. Tekur jafn-
vel mikilvægustar ákvarðanir á
grundvelli stjörnuspádóma; hind-
urvitna, sem byggðu á 2000 ára
gamalli afstöðu himintungla, sem
nú er gjörbreytt.
Astæðan fyrir þessum einkenni-
legu þversögnum í þjóðarsálinni er
sennilega sú, að hinar raunvísinda-
lega menntuðu heilbrigðisstéttir
eiga það til að treysta um of á efnið
en gleyma andanum. Treysta á vís-
indin og þekkinguna um skólabók-
ardæmin, þar sem líkaminn starfar
eins og vél, en gleyma því, að mik-
ilvægasta hlutverk hvers meðferð-
araðila er að vekja upp lækninn,
sem innra með öllum býr. Að efla
sjálflækningargetu hvers einstakl-
ings. Það gerum við einungis með
virkum tjáskiptum, þar sem ekki er
aðeins skipst á orðum heldur einn-
ig tilfinningum. Þar sem ekki er
einungis hlustað á hið sagða heldur
einnig það ósagða. Þar sem við-
mælandinn fær það á tilfinninguna,
að hann skipti máli og sé virtur að
verðleikum.
Þarna liggja mistök hinnar raun-
vísindalegu læknisfræði. Astæðan
fyrir góðri reynslu bróður konunn-
ar í næsta húsi eða ömmu vinnufé-
laga þíns af einhverjum undra-
lækningum er sú, að það tókst að
vekja upp lækninn innra með við-
komandi persónu. Það tókst með
því að virkja ímyndunarafl hennar,
færa henni innri frið eða kveikja
von með virkum tjáskiptum, sem
viðkomandi meðferðaraðili hafði á
valdi sínu. Stundum raunar með
sýndarmennsku og blekkingum.
Slíkan árangur má alls ekki van-
meta, en því miður er hann oft
skammvinnur en ekki varanlegur.
Það er því öllum fyrir bestu að gera
einhverjar lágmarkskröfur til stað-
reynda, leita sannleikans og ekki
borga fyrir svikna vöru. Sú vara er
raunar oftlega falboðin af fólki úr
heilbrigðisstéttum, sem ætti að vita
betur en verkin bera vitni um.
Veruleiki er hollari en draumur,
þegar til lengdar lætur, og enginn
skyldi byggja hús sitt á sandi, þeg-
ar nóg framboð er af lóðum á
traustari grunni. Veljum því ráð-
gjafa, sem geta sýnt okkur á skiljan-
legan og óyggjandi hátt, hvar klöpp
sé undir, ellegar lærum sjálf að
grafa niður á fast.
Pétur I. Pétursson læknir starfar ri
HeHsugæslustöðinni á Akureyri. Hann
hefur flutt erindi um sama efni í Rtkis-
útvarpið.
í Heilbrigðismrilum hafa birst grein-
ar eftir Pétur wn heilsuna og ribyrgð
okkar (1/1990), lyfjamisnotkun og
íþróttir (2/1991, risamt Ingvari Þór-
oddssyni) og heilbrigði (3/1991).
HEILBRIGÐISMÁL 1/1993 1 7