Heilbrigðismál - 01.06.1993, Qupperneq 14

Heilbrigðismál - 01.06.1993, Qupperneq 14
Tómas Jónasson ils kalks fyrir eða eru þegar komnir með verulega beinþynningu. Segja má að til þess að ná og við- halda sem mestum styrk beina þurfi talsverða kalkneyslu alla ævi. Samkvæmt neyslukönnun sem Manneldisráð gerði fyrir þremur árum er meðalneysla Islendinga á kalki tiltölulega mikil eða 1,3 grömm en skipting neyslunnar mjög misjöfn. Þannig fær um fjórð- ungur kvenna á öllum aldri og helmingur ungra stúlkna og aldr- aðra kvenna minna en ráðlagðan dagskammt af kalki. Þá virðist sem algengt sé að D-vítamínneysla sé af skornum skammti og um tíu af hundraði (einkum konur) séu und- ir 2-3 míkrógrömmum, sem er talið ófullnægjandi fyrir eðlilegan kalk- búskap. Enda þótt tengslum kalkneyslu við heilbrigði beina hafi verið mest- ur gaumur gefinn, er sagan ekki þar með öll sögð. Hér er rétt að geta um hugsanlegt samband kalk- neyslu við aðra sjúkdóma. Sumnr rannsóknir hafa bent til pess að ríkuleg kalkneysla dragi úr háprýstingi og minnki verulega líkur á ristUkrabba- meini. Um hvort tveggja, og þá ekki síst blóðþrýstingslækkandi áhrifin, eru reyndar töluvert skiptar skoðanir meðal fræðimanna. Til dæmis má Konur sem komnar eru yfir miðjan aldur geta, með kalkneyslu, haft umtalsverð áhrif á styrk beina. finna aðrar rannsóknir, þar sem ýmist finnast engin blóðþrýstings- lækkandi áhrif af kalkneyslu eða jafnvel blóðþrýstingshækkandi áhrif. Líklegt er að hér (eins og oft- ast er raunin um áhrif einstakra umhverfisþátta á heilsufar) sé skýr- ingin sú, að kalk lækki blóðþrýst- ing í sumum einstaklingum en ekki öllum. Þannig virðist margt eldra fólk, svo og ófrískar konur, tiltölu- lega næmt fyrir blóðþrýstingslækk- andi áhrifum kalks. Frekari rann- sóknir eru þó nauðsynlegar til þess að varpa skýru ljósi á hlutverk kalk- neyslu í stjórnun blóðþrýstings. Um 1980 var sú tilgáta sett fram að kalk- og D-vítamíngjöf dragi úr líkum á krabbameini í ristli. All- margar faraldsfræðilegar rannsókn- ir renna stoðum undir þessa til- gátu. Mestu áhrifin (um helmings- lækkun á líkum á krabbameini) sjást eftir áralanga kalkneyslu sem nemur 1,5-2,0 grömmum á sólar- hring, sem er verulega umfram al- mennt ráðlagða dagskammta. Þar sem ekki er víst að slík neysla til langframa sé alveg hættulaus er ennþá ekki tímabært að ráðleggja hana almennt. En hver er þá æskileg kalkneysla samkvæmt framansögðu? Ráðlagð- ir dagskammtar (RDS) Manneldis- ráðs Islands fyrir kalk eru 360 milli- grömm fyrir börn yngri en sex mánaða, 540 milligrömm fyrir 6-12 mánaða, 800 milligrömm fyrir eins til 10 ára, 1200 milligrömm á dag fyrir einstaklinga 11-19 ára og 800 milligrömm á dag fyrir 20 ára og eldri. I flestum tilvikum er þetta nægjanlegt, en færa má rök fyrir því að margar konur þurfi öllu meira, sérstaklega ef þegar eru komin fram merki um beinþynn- ingu. Um 1200 milligrömm væru þá nær lagi. Eðlilegast er, að sem mest af kalkinu komi úr fæðu, einkum mjólkurvöru, en sé þess einhverra hluta vegna ekki kostur, má nota kalktöflur. Kalkneysla er aðeins varasöm í undantekingatilvikum, einkum vegna sjaldgæfs nýrna- steinasjúkdóms. Ari j. Jóhannesson læknir er sérfræð- ingur í lyflækningum og efnaskipta- og innkirtlalækningum. Hann eryfirlækn- ir á Sjúkrahúsinu á Akranesi. Kalk í fæðu Grein eftir Olaf Reykdal Kalk (kalsíum) er lífsnauðsynlegt næringarefni. Samkvæmt neyslu- könnun Manneldisráðs er meðal- neysla Islendinga á kalki nægjanleg en það getur þó vantað í fæði hjá sumum. Um fjórðungur kvenna fær þannig minna en ráðlagðan dagskammt af kalki. Sérstaklega er mikilvægt að ungt fók fái nóg kalk til þess að bein verði nægilega þétt. Kalk er einkum í mjólk og mjólkur- afurðum, nokkrum fiskafurðum og dökku grænmeti. Ráðlagðir dag- skammtar til að svara þörf heil- brigðs fólks eru 800-1200 milli- grömm. Kalkinnihald hinna ýmsu mjólk- urafurða er mjög misjafnt og ræðst það af framleiðsluaðferðum. Kalkið fylgir ekki fitu og ívið meira kalk er í undanrennu en nýmjólk. í rjóma er minna kalk en í öðrum fljótandi mjólkurafurðum. Þegar mjólk er sýrð leysist kalk auðveldlega upp og fylgir mysu. Þess vegna er skyr- mysa kalkrík en skyr lítið eitt lakari Mjólkurafurðir eru mikilvægustu kalkgjafarnir. Samkvæmt neyslu- könnun Manneldisráðs gefa mjólkurvörur og ostar 73% af kalkinu í fæðu landsmanna. 14 HEILBRIGÐISMÁL 2/1993

x

Heilbrigðismál

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Heilbrigðismál
https://timarit.is/publication/638

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.