Heilbrigðismál - 01.06.1998, Blaðsíða 29

Heilbrigðismál - 01.06.1998, Blaðsíða 29
þeim tölum við um óréttlát lög. Mannrétt- indi eiga við um alla menn jafnt og án skil- yrða. Þau byggja á hugmyndum um mann- gildi er allir menn hafi, óháð breytilegum verðleikum. Ég þarf ekki að hafa unnið mér eitthvað sérstakt til ágætis til þess að borin sé virðing fyrir mér sem manneskju, heldur á ég rétt á því hvort sem ég er al- þingismaður, hjúkrunarfræðingur, afbrota- maður eða hvítvoðungur. Mikilvægur grundvöllur þess að geta virt aðra menn og skilið þá hugmynda- fræði er mannréttindahugsjónin hvílir á er hæfileikinn til að setja sig í spor annarra og tileinka sér það viðhorf að sérhver mann- eskja sé gerandi en ekki bara þolandi. Ein- staklingurinn á að ráða sér sjálfur, hann er sjálfráða uppspretta eigin athafna en ekki hlutur sem hægt er að ráðskast með. Auk- inni áherslu á mannréttindi hefur fylgt að vegur sjálfræðis sem siðferðilegs verðmæt- is hefur aukist. í sjálfræðinu felst viður- kenningin á því að manneskjan eigi eins og framast er unnt að ráða sjálf gerðum sínum og því hvað gert er við líkama hennar. Hugmyndin um réttindi sjúklinga byggir á mannréttindahugsjóninni. Veik mann- eskja sem leitar sér lækninga er í þeirri stöðu að mannréttindum hennar gæti verið ógnað. Innan heilbrigðiskerfisins er sér- stakra aðgerða þörf til að vernda þessi rétt- indi. Það er með öðrum orðum Verið að slá skjaldborg utan um réttindi sem eiga að vera öllum mönnum sjálfsögð. Þarna gegn- Það er á ábyrgð starísfólksins og hluti af fag- mennsku þeirra að koma upp- lýsingunum til skila á þann hátt að sjúkling- urinn eigi möguleika á að skilja þær. Ef það er ekki gert er gengið á rétt hans. ir vemd persónulegs sjálfræðis mikilvægu hlutverki. Viðurkennt er að mikilvægt sé að sjúkl- ingur taki þátt í ákvörðunum er varða eig- in læknismeðferð. Auk þess er viðurkennt að sérhver einstaklingur viti almennt best sjálfur hvað sé honum fyrir bestu. Ekki er lengur til siðs að læknar taki allar ákvarð- anir varðandi meðferð sjúklings án sam- ráðs við sjúklinginn. Þrátt fyrir að læknir- inn hafi hina faglegu þekkingu og reynslu af sjúklingum með samsvarandi sjúkdóm þá skynjar sjúklingurinn sjálfur best veik- indi sín. Einnig hefur hann sitt eigið gildis- mat og markmið í lífinu sem meðferðin gæti haft áhrif á. I lífi sérhvers einstaklings er góð heilsa einungis eitt af því sem skipt- ir hann máli. Það eru því hugsanlegar að- stæður þar sem þessi tiltekni einstaklingur væri tilbúinn að fórna heilsunni (og jafnvel lífinu) fyrir önnur gæði sem eru honum meira virði, til dæmis trú. Samráð í stað forræðis Við það að viðurkenna sjálfræðið sem grundvallargildi og þar með mikilvægi þess að sjúklingur taki þátt í ákvörðunum um eigin meðferð verður viðhorfsbreyting í samskiptum sjúklings og heilbrigðisstétta. Eins og áður sagði taldi Hippocrates að best væri að leyna sjúklinginn öllu er varð- aði ástand hans og þá meðferð er beita skyldi. Þetta var gert með velferð sjúkl- ingsins í huga. í stað forræðis yfir sjúkl- ingnum er því komið samráð við sjúkling- inn. Þessi viðhorfsbreyting kallar á breytt og betri samskipti milli heilbrigðisstarfs- manns og sjúklings. Það er orðið grund- vallaratriði að þeir skilji hvor annan. Kröfu sjúklinga um bætt samskipti og auknar upplýsingar um ástand sitt, horfur og meðferð verður að svara með breyttum vinnubrögðum heilbrigðisstarfsfólks. Þar sem sjúklingur á nú rétt á að sjálfræði hans sé virt er það orðin skylda starfsfólksins að upplýsa sjúklinginn. Hann á með öðrum orðum rétt á að fá upplýsingar til að geta verið sjálfráða þátttakandi í þeirri meðferð sem hann gengst undir. Það er á ábyrgð starfsfólksins og hluti af fagmennsku þeirra að koma upplýsingunum til skila á þann hátt að sjúklingurinn eigi möguleika á að skilja þær. Ef það er ekki gert er geng- ið á rétt hans. Aukin áhersla á sjálfræði sjúklingsins gerir líka auknar kröfur til hans. Gerð er sú krafa að hann taki þátt í ábyrgðinni á eigin meðferð. Jafnframt er það á hans ábyrgð að leggja sig fram um að vera virkur þátttak- andi í því samtali sem á sér stað. Þetta HEILBRIGÐISMÁL 2/1998 29

x

Heilbrigðismál

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Heilbrigðismál
https://timarit.is/publication/638

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.