Heilbrigðismál - 01.07.2007, Blaðsíða 25

SLOKUN
- TIL AÐ VINNA GEGN SPENNU
Við þurfum að gefa okkur tíma til að láta líða úr okkur eftir amstur dagsins
Frásagnir af slökun eða hugrækt eru í
elstu rituðum heimildum. Slökun þekkist (
öllum menningarsamfélögum heims og
öllum trúarbrögðum. Ef til vill er bænin
slökunarform hins kristna manns. Hug-
rækt eða slökun hefur þótt sjálfsögð frá
örófi alda en á tíma hraðans virðist tak-
markaður tími til að láta líða úr sér.
AÐ LÁTA LÍÐA ÚR SÉR
Slökun þekkja allir af eigin raun. Kann-
ast ekki flestir við það þegar börn eru að
leik hvernig þau ærslast allan liðlangan
daginn án þess að sýna merki þreytu?
Þegar betur er að gáð sést að þau hvíla sig
öðru hvoru til að láta líða úr sér.
Þegar við eldumst förum við að færa
okkur aukið úthald í nyt en gleymum að
slaka á. Við förum því að eiga erfiðara með
að takast á við hið daglega amstur og með
tíð og tíma er hætt við að sálvefræn röskun
fari að gera vart við sig.
Eðlilegt er að líkaminn starfi eins og vel
smurð vél sem gengur undurþýtt. Þegar
við förum að verða áþreifanlega vör við
starf líkamans eru það merki þess að eitt-
hvað sé að fara úrskeiðis og betra sé að
hægja á ferðinni. Margir hirða l(tt um sllka
viðvörun og halda slnu striki. Þegar til
lengdar lætur ágerast óþægindin uns ekki
verður lengur við unað.
Nauðsynlegt er að þekkja merki lík-
amans sem gefa til kynna hvaða áreiti um-
hverfisins valda álagi og hvenær spenna er
að byrja að setjast að f líkamanum. Þá er
rétta augnablikið til að beita slökun, en
það getur verið full seint þegar við erum
orðin mjög spennt.
ÁREITI VELDUR SPENNU
Með því að stunda skipulega slökun
öðlast maður einnig næmi til að greina hin
vægustu áreiti sem valda spennu. ( því
kann að felast þversögn. Það er hins vegar
svo að þeir sem eru spenntir greina oft
ekki spennu fyrr en hún er orðin yfirþyrm-
andi vegna þess að þeir hafa lært í tímans
rás að leiða hjá sér væg áreiti. Þetta má
greina á ýmsan hátt.
Hinum spenntu hættir til að tileinka sér
svonefnda brjóstholsöndun í stað kvið-
arholsöndunar. Þá verður öndunin grunn,
hröð og óregluleg. Við það þéttist súrefni í
blóði og sýrustig blóðsins breytist. Þessu
fylgja óþægindi sem mörgum eru kunn
svo sem ör hjartsláttur, andnauð, svimatil-
finning og það slær út svita. Hinir spenntu
verða við það óttaslegnir og halda að þeir
séu haldnir hættulegum sjúkdómi. Þeir
átta sig ekki á því að skýringa kunni að
vera að leita í viðbrögðum við daglegu
amstri. Þessu má Kkja við að reykskynjari
sé ofurnæmur og í hvert sinn sem ristuð er
brauðsneið hringi bjallan eins og um elds-
voða sé að ræða.
AÐ TÆMA HUGANN
Slökun og spenna eru jafn ólík og olía
og vatn sem ekki blandast saman eða eins
og andstæðir pólar á segulstáli sem hrinda
hvor öðrum frá sér. Sá sem er spenntur
getur ekki verði afslappaður um leið. Á
sama hátt getur sá sem er afslappaður
ekki verið spenntur.
Slökun er eðlileg aðferð til að vinna
gegn spennu, aðferð sem lengi hefur
þekkst í öllum menningarsamfélögum
heims. Sem dæmi má nefna þann sið sem
áður var í heiðri hafður til sjávar og sveita
að leggja sig eftir hádegismat og láta sér
renna I brjóst. Sá siður hefur lagst af hér á
landi en finnst enn í suðrænum löndum
þar sem menn taka „síestu" um miðbik
dags þegar heitast er.
Eitt aðalmarkmið með slökun er að
tæma hugann og ná valdi á öndun. Flestir
kannast við að það er erfitt að horfa á
sjónvarp og halda þræði í símtali um leið.
Eins er það í slökun að mikilvægt er að
leiða hjá sér truflandi hugsanir sem sækja
á hugann.
Það er einkennandi fyrir flestar tegundir
hugræktar að hafa sama orðið yfir í hug-
anum aftur og aftur og tengja það frá-
öndun, en þá slakar líkaminn á. Gagnlegt
er að draga seiminn þegar orðið er haft
yfir. Venjulega verður fyrir valinu orð sem
ekki tengist neinu spennuvekjandi. Talan
fimm er gott dæmi um slíkt orð en oft eru
notuð orð úr annarri tungu, sem ekki hafa
sérstaka merkingu fyrir þann sem notar
þau.
MARGT SAMEIGINLEGT
Margar mismunandi tegundur slökunar
eru til en nokkrir þættir virðast vera sam-
eiginlegir þeim öllum. (fyrsta lagi hugræn
fyrirmæli til sjálf sín, oftast merkingarlaus
orð til að bægja frá truflandi hugsun. (
öðru lagi er það hlutlaus afstaða sem
einkennist af því að leyfa slökuninni að
koma af sjálfri sér, án áreynslu. (þriðja lagi
er mikilvægt að draga úr vöðvaspennu
með því að finna þægilega stöðu svo álag
á vöðva sé eins litið og unnt er. I fjórða lagi
að stunda slökunina með augun lokuð,
yfirleitt á sama stað og tíma, á kyrrrlátum
stað til að draga úr áhrifum umhverfis.
Slökunaraðferðum má skipta í fjóra
flokka: 1. Virkar aðferðir svo sem kerfis-
heilbriqðismAl 1/2007 25