Fróðskaparrit - 01.01.2008, Qupperneq 74

72
SKIFTISMÆLI í FØROYSKUM?
„tað skal vera flótandi", „ikki ov nógv fremm-
and orð", "føroysk orð so langt, tað letur seg
gera, uttan at gera ov nógv av, so tað gerst
íslendskt", "røtt bending, uttan at gera ov
nógv av og mana fram elligamlar formar, ið
langt síðan eru deyðir", o.s.fr. Við tílíkum lýs-
ingum í baksýni kann ein spyrja seg: man tað
vera so, at standardfrábrigdið verður mett at
vera 'ónáturligt'? Er tað so, at ein hoyrir fólk
standa og stama, um roynt verður at tosa
mál, ið er tillagað standardfrábrigdinum?
Verður málið tá eitt mál við "ov nógvum rót-
føroyskum orðum, so at tað gerst íslendskt"?
Er tað nú so, at stundum verður bending
nýtt, ið ger, at "elligamlir formar verða man-
aðir fram aftur"? Er tað samstundis so, at
dagliga frábrigdið er plágað av "ov nógvum
fremmandum orðum” eins og av bendingar-
feilum? Hvar fmna vit so hetta náturligafyri-
myndarliga málið, um tað hvørki er dagliga
frábrigdið, ið flest øll tosa niðrandi um, og
heldur ikki skrivliga standardfrábrigdið, ið
flest øll halda vera ov torført?
Sagt heilt greitt og við øðrum orðum:
lýsingar, ið heimildarfólkini gera av, hvat er
'gott føroyskt' - ellafyrimyndarligt mál - eru
ikki nóg nágreiniligar. Einans tá tosið snúði
seg um donsk tøkuorð kom meirilutin av
heimildarfólkunum við sama dómi: eitt mál
við danismum er ikki gott føroyskt mál. Ella,
sum ein teirra málbar seg: "eg royni fyri alt í
verðini at umgangast danismur". Kortini er
sannroyndin tann, at óynsktu donsku tøku-
orðini eru at frnna í hópatali í dagliga frá-
brigdinum. Henda øvuta støðan má verða
orsøk til, at flest øll eru sera atfinningarsom
viðvíkjandi dagliga frábrigdinum, síni egnu
málnýtslu, eins væl og málnýtsluni hjá øðr-
um.
Samrøðurnar vísa eisini, at meirilutin av
heimildarfólkunum heldur uppá almikla
týdningin av at varðveita føroyska málið.
Hetta fevnir eisini um skrivligt mál (sí talv-
urnar 1 & 3 í samanseting). Samstundis skal
sigast, at fleiri bóru fram ørkymlan um, at tað
"eru so fá, ið veruliga duga hetta málið". Av tí
at spurningur viðvíkjandi hesum ikki var við
í spurnarblaðnum, hóast hann ofta kom
fram av sær sjálvum undir samrøðunum,
kundi heldur ikki verða gjørd ritlýsing, ið
kann lýsa miðal hugsan millum heimildar-
fólkini viðvíkjandi spurninginum. Kortini
skulu nøkur dømi takast við, ið lýsa, hvussu
heimildarfólkini málbera seg í hesum, at "tað
er næstan eingin, ið dugir hetta málið":
"Vit áttu øll at farið til íslands fyri at lært okk-
um føroyskt",
"Eftir hálvum ári í íslandi hoyrdi eg, hvussu illa
vit er komin avstað her heima hjá okkum",
"Tað er sum hava vit eina undirlutakenslu og
ov negativan hugburð millum lærarar til okkara
egna mál".
Tey bæði fyrstu dømini (umframt sjálv orð-
ingin um, at 'tað er næstan eingin, ið dugir
hetta málið) komu millum ung undir út-
búgving; tað triðja í bólkinum av vaksnum,
vælútbúnum fólkum í týðandi fyrisetingar-
ligum starvi5.
Hugsanir av hesum slagi um dagliga frá-
brigdið má sigast at vera í tráð við niðurstøð-
una hjá Ferguson um arabiskt skiftismæli: ein,
ið ikki hevur skil á H-frábrigdinum verður
mettur av øðrum "ikki at duga málið nóg
væl". (Ferguson, 1959: 329-330). Eins og
Ferguson ger av viðvíkjandi arabiskum viður-
skiftum, so hugsa føroysk heimildarfólk held-
ur ikki, at tey (og landsmenn teirra) ikki tosa
føroyskt. Tað, tey siga, er, at tey tosa ikki