Samtíðin - 01.07.1934, Blaðsíða 17

S AMTÍÐIN
því að taka upp í skólum nýja
fræðslu, sem þá bar í sér frjó-
magn hins nýja og komandi. En
ár og aldir liðu. Þekkingin mun
undir lok líða, segir postulinn. Ný
þekking kom og gerði hina eldri
ómerka eða miður nauðsynlega.
En skólar og kirkja og aðrar
menningarstofnanir bættu mjög
hægt við sig hinu nýja, en héldu
fast í hið gamla. Það nýja bættist
ofan á. Þekkingin varð að dauðu
fargi á mannanna börnum.
Höfuðbölvun nútímaskólanna er
það, að þeir hafa ekki kunnað að
taka hinu nýja og sleppa hinu
gamla, ekki kunnað að kvista
skilningsins tré. Þeir dragnast
öldum saman með hina dauðu
visku, en bæta sparlega við sig
hinni nýju. Hér úti á Islandi
kunna menn þessi orð: guð er
andi, en samtímis er börnum okk-
ar enn í dag kent um það, þegar
guð kom og át mat i tjaldi Abra-
hams, og að hann skapaði kon-
una úr rifbeini Adams. Þetta er
kent í fullri alvöru og kallað
kristindómur. Þetta á að vera
kensla í guðsótta, en er kensla í
heimsku og hræsni.
Það er efalaust, að í fjölda
skóla um alla Evrópu er nú í dag
kent allýtarlega um t. d. orust-
una við Breitenfeld, eða löngu
þýðingarlausar skærur sjö ára
stríðsins, af því að einhver sögu-
bókakall vissi nú þetta og vildi
hafa það með í bókinni sinni. En
lítt eða alls ekki minst á t. d. sjó-
orustuna við Jótlandssíðu eða und-
anhald von Klucks í Frakklandi
1914 — mest af því, að mann-
kynssögukverið nær ekki svo
langt. I þessari bók er píslardauði
Bi'únós ekki nefndur á nafn.
Ilertz, sem fann rafbylgjuna, er
ekki heldur nefndur, af því að
sögubókarhöfundurinn sjálfur
vissi ekki, að sá maður hafði til
verið.
Skólaspekingar miðaldanna
héldu um það lærðar rökræður.
hvort Adam hefði haft nafla, þar
sem hann var ekki af konu fædd-
ur. Skólaspekingar okkar hafa
einnig sín áhugamál; þeir hafa z
og tzt og nnzt. Kínverska staf-
setningin er þeirra nafli á hinum
gamla Adam.
Viska okkar er á eftir tíman-
um. Ungur Islendingur, sem kom
heim frá háskóla í Suður-Evrópu,
lét sér þau óguðlegu orð um munn
fara, að hér á landi þektist eigin-
lega engin hugsun í menningar-
málum, sem væri yngri en 60 ára.
Þetta er að vísu gálauslega
mælt. En sé litið á eina fræði-
grein, hina þjóðlegustu af öllum,
þ. e. sögu landsins, þá hafa næsta
fáir komist með hana lengra en
til 1264. Þar hafa flestir strand-
að, að fullu eða að hálfu. Á þessu
sviði eigum við heldur fáar hugs-
anir, sem eru öllu yngri en 670
ára. Og í tungunni og málvísind-
unum erum við rígbundnir við
fomöldina. Eftir hinum dauðu
lögmálum leggjum við á sjálfa
13