Samtíðin - 01.11.1944, Blaðsíða 14

10
SAMTÍÐUS
eins og ihaldssamir menn i öllum
trúarbrögðum hafa ávallt reynt að
gera.
Kjörorðið ein lög krefsl þess, að
lögin gangi jafnt yfir alla, allir verði
að vera jafnir fyrir þeim. Þetta tekst
aldrei meir en til hálfs, þar sem
stéttamunur er verulegur. Þess
vegna var íslenzka ríkið byggt á
])ví, að allir frjálshornir menn væru
jafningjar, allir ein stétt, og þá hug-
sjón fædduj víkingar.
Það er fræg sögn um vikingaher
mikinn, sem barðist í Frakklandi
um það leyti, sem Island var farið
að hyggjast, að spurt var eftir her-
konungi þeirra. En þeir könnuðust
þá ekki við neinn slíkan höfðingja
j'fir sér. „Vér erum allir jafnir,“
sögðu vikingar. í samræmi við þetta
gerðu elztu löggjafar Islands jafn-
ar vígsbætur, manngjöld, fyrir
hvern frjálsan mann, viðurkenndu
þar ekki þann stéttamun, sem auð-
vitað hefur verið meðal landsmanna
(auk hinna ánauðugu). I Noregi
voru vígsbætur ákaflega misháar
eftir því, í hvaða slélt hinn vegni
taldist, árhorinn, höldur, hersisætt-
ar eða jarls. Einnig forðuðust Is-
lendingar að taka upp norsku stétta-
heitin og völdu helztu höfðingjum
sínum virðingarlieitið bóndi. Þann-
ig var Sighvatur „bóndi“ Sturluson
fyrir Eyfirðingum á Sturlungaöld,
Björn hóndi, sem Englendingar
felldu á Rifi, var hirðstjóri, og
„bóndinn Ari“ var virðingarheiti
Ara lögmanns, sem liöggvinn var í
Skálholti 1550. Svo sterk og langlíf
var viðleitni forfeðra okkar til að
halda þeirri grundvallarskoðun
þjóðveldisins forna, að í landinu
væri eiginlega aðeins ein stétt, að
minnsta kosti engin stéltaafmörkun
til. Og mætti færa um þetta þúsund
dæmi, ef nauðsyn krefði.
Ekki tjáir að neita því, að krafa
alþýðunnar, að allir yrðu jafnir fyr-
ir lögunum, átti mikinn þátt í að
sælta hana við að beygja sig undir
Noregskonung 1262. Sundrung, yf-
irgangur og lagaleysi höfðingja-
stéttarinnar komu þeirri trú inn hjá
alþýðu, að friður og réttur fengjust
ekki í landi, nema valdsmenn gerð-
ust konungsþjónar. Sumir norð-
leiizkir hændur sögðu einnig 1256
um höfðingja, að hezt væri að hafa
þá enga, svo framarlega sem menn
fengju þá að vera í friði. Það hændi
nokkra menn að konungsvaldi, að
það vann oft að því að gera alla
þegna að einni stétt. En eftir að
undir konunginn og gæðinga hans
var komið, nærðist samtakavilji Is-
lendinga löngum hezt af þeirri hugs-
un, að gagnvart útlendum konungi
og hálfútlendri valdstétt eða kaup-
mönnum væru landsmenn allir ein
stétt með sameiginlega hagsmuni.
Af engu jafnstvrku og þvi gal sam-
takaþróttur landsmanna skapazt i
utanríkismálum.
Hverja þá öld, sem sú vitund
hreiðist út meðal alþýðu, að ekki séu
lengur ein lög, ekki séu allir jafnir
fvrir lögunum eða nokkrum sé út-
skúfað úr þjóðfélagi, hlýtur sam-
heldni þjóðarinnar að vera í veði,
meðan á því stendur, og þetta er af
sögulegum orsökum margfalt ríkara
í íslendingum en ýmsum öðrum
þjóðum.