Fréttablaðið - 24.02.2010, Blaðsíða 14

14 24. febrúar 2010 MIÐVIKUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
greinar@frettabladid.is
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Jón Kaldal jk@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Frá haustdögum 2008 hafa orðið sviptingar í íslensku
þjóð- og efnahagslífi, meiri en
nokkurn óraði fyrir. Sjálfsmynd
okkar beið mikinn hnekki þegar
í ljós kom að innviðir velgengni
okkar reyndust á mörgum svið-
um feysknir. Ekki bætti úr skák
að á augabragði breyttist aðdá-
un umheimsins á litla Íslandi í
góðlátlega meðaumkun í besta
falli en að öðru leyti í afskipta-
leysi sem við eigum erfitt með að
skilja.
Efnahagslegir erfiðleikar hafa
leitt til þess að í stað þess að vera
fyrirmynd annarra ríkja í efna-
hagslegri velgengni höfum við
orðið að leita á náðir Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins og eigum í
erfiðum samskiptum við Breta
og Hollendinga vegna Icesave.
Okkur þykir sem bandamenn
okkar til langs og skamms tíma
hafi á ögurstundu brugðist okkur
í stað þess að leggja okkur lið.
Óvinafagnaður
Þessi staða er frjór jarðvegur
fyrir þá sem vilja ýta undir þjóð-
erniskennd og rómantískar hug-
myndir. Því er haldið fram að
réttast sé að Íslendingar láti Evr-
ópu sigla sinn sjó og að okkur
farnist best einum og óstuddum
með fullt forræði yfir eigin
málum og gjaldmiðli. Staðan sýni
svart á hvítu að þegar á reyndi
yrði aðild að ESB ekkert annað
en óvinafagnaður þar sem Ísland
mætti sín lítils gegn þjóðum sem
hyggja flátt í garð Íslendinga og
íslenskra hagsmuna.
Að minni hyggju er þessu þver-
öfugt farið. Atburðarás síðustu
missera sýnir glöggt hve veg-
ferð þjóða er samtvinnuð og hve
mikilvægt það er að taka saman
á hlutum og hafa vettvang til
þess að ráða sameiginlega fram
úr vandasömum málum. ESB er
slíkur vettvangur og raunar sá
eini þar sem Íslandi gefst kostur
á að setjast til borðs. ESB er ekki
gallalaust og Íslendingar munu
ekki fá öll sín vandamál leyst þar.
Við munum örugglega þurfa að
beygja okkur undir einhverjar
ákvarðanir sem eru okkur ekki
að skapi. Innan ESB höfum við
hins vegar raunverulegan aðgang
að ákvörðunum og getum talað
okkar máli. Að standa utan ESB
leiðir hins vegar til fullkomins
áhrifaleysis og engum ber nein
sérstök skylda til þess að taka
tillit til okkar hagsmuna.
Við eigum erindi
Ísland er ekki stórveldi og verð-
ur aldrei. Ísland er og verður háð
samskiptum og viðskipum við
aðrar þjóðir. Ísland og Íslending-
ar hafa samt sem áður sýnt og
sannað að þeir eiga fullt erindi í
alþjóðlegt samstarf og geta lagt
þar gott til mála og að á þá er
hlustað. Engin ástæða er því til
að hafa minnimáttarkennd gagn-
vart aðild að ESB. Þar getum
við gengið stolt til leiks og lagt
okkar af mörkum til sameigin-
legra verkefna og stefnumótun-
ar á vettvangi fullvalda þjóða.
Samvinnan leiðir oftar en ekki
til betri lausna en að hver hokri í
sínu horni.
Aðild að ESB er ekki lausn á
aðsteðjandi efnahagsvanda. Evra
leysir Íslendinga ekki undan
því að kunna fótum sínum for-
ráð í stjórn efnahagsmála sinna.
Þetta má glöggt læra af vandræð-
um Grikkja um þessar mundir.
Þeirra vandi snýr hins vegar
ekki að því að aðild að ESB eða
evran hafi steypt þeim í vand-
ræði. Vandi þeirra er algjörlega
heimatilbúinn, sannkallað
sjálfskaparvíti.
Aðild Íslands að ESB og upp-
taka evru hefur í för með sér að
við verðum að temja okkur meiri
aga og ábyrgð í stjórn efnahags-
mála á öllum sviðum. Það verður
erfitt og ef illa tekst til lendum
við í vandræðum. Takist okkur
hins vegar að nýta tækifærin af
skynsemi er líklegt að við náum
langþráðum stöðugleika í efna-
hagsmálum, minni verðbólgu,
lægri vöxtum og áhrif gengis-
sveiflna verði nánast úr sögunni.
Þessi ávinningur er hluti af því
sem fylgir aðild að ESB.
Þjóð meðal þjóða
Við munum ekkert fá á silfur-
fati frekar en fyrri daginn þótt
við göngum í ESB. Eftir sem
áður verðum við að vinna hags-
munum okkar framgang af elju
og þrautseigju. Með því að velja
okkur réttan vettvang til að
vinna á verður Ísland sterkara í
samfélagi þjóðanna. Það ætti að
vera keppikefli okkar allra.
STERKARA ÍSLAND – þjóð
meðal þjóða er samfélag þeirra
sem eru sammála um að vinna að
aðild Íslands að Evrópusamband-
inu með því að stuðla að hagstæð-
um aðildarsamningi og upplýstri
umræðu um aðildina. Sjá nánar á
slóðinni: www.sterkaraisland.is.
Höfundur er félagsmaður í
Sterkara Íslandi.
Sterkara Ísland innan ESB
Nóbelsverðlaunin
Össur Skarphéðinsson utanríkis-
ráðherra segir minnisblað fulltrúa
bandaríska sendiráðsins um fund
hans með íslenskum embættismönn-
um ónákvæmt og að sumt sem komi
þar fram sé beinlínis rangt. Undir
það tekur Ögmundur Jónasson, sem
bætti því við að hann efaðist um að
fulltrúi sendiráðsins fengi Nóbelsverð-
laun í sagnfræði. Ögmundur, sem er
sagnfræðingur, þarf svo sem
ekkert að efast um það, því
það er hreinlega útilokað:
Nóbelsverðlaun eru ekki veitt
í flokki sagnfræði. En ef
það er rétt hjá Össuri
að minnisblaðið sé
uppfullt af skáldskap,
er aldrei að vita nema fulltrúinn fái
Nóbelsverðlaun í bókmenntum.
Ekki samboðin flokknum
Gunnar I. Birgisson, fyrrverandi bæjar-
stjóri, er ekki ánægður með prófkjör
Sjálfstæðisflokksins í Kópavogi. Segir
hann andstæðinga sína hafa beitt rógi
og óhróðri og fleiri óvönduðum með-
ulum til bola honum úr oddvitasæt-
inu. Þá segir Gunnar að fólki úr öðrum
flokkum hafi verið smalað í Sjálf-
stæðisflokkinn, gagngert til að
fella hann. Hann ætlar að taka
málið upp við forystu flokksins,
enda væri óheiðarleg
prófkjörsbarátta ekki
samboðin Sjálfstæð-
isflokknum.
En kannski Framsókn
Það var ekki aðeins mikið um nýskrán-
ingar fyrir prófkjör Sjálfstæðisflokksins;
það sama var upp á teningnum í Fram-
sóknarflokknum. Ómar Stefánsson,
oddviti Framsóknarflokksins í Kópa-
vogi, upplýsti í gær að í hópi þeirra
sem gengu í Framsóknarflokkinn
skömmu fyrir prófkjör voru dætur
Gunnars Birgissonar, tengdasynir
hans og Halldór Jónsson, verkfræð-
ingur og vinur Gunnars. Trauðla fellur
þetta undir skilgreiningu Gunnars á
heiðarlegum vinnubrögðum. En þótt
Gunnar telji slík vinnubrögð ekki
Sjálfstæðisflokknum samboðin
hefur hann ekkert á móti þeim
innan Framsóknarflokksins.
bergsteinn@frettabladid.is
UMRÆÐAN
Guðfríður Lilja Grétarsdóttir skrifar
um skilanefndir
Á þeim árum þegar Íslandi var breytt í gróðamaskínu auðjöfra var valda-
byggingu samfélagsins einnig umbylt.
Nú þegar hrópað er á stjórnmálamenn
að stoppa sukkið þá gleymist að gamla
valdakerfið er enn við lýði og að ýmsu
leyti sama gamla hugarfarið líka. Í þeim
valdastrúktúr voru stjórnmál eins konar
skúffa í deild viðskiptanna. Eftir standa stjórn-
mál sem fólk vill nú að séu virkjuð til að bylta
en hafa um langa hríð kerfisbundið verið dæmd
til lögbundins aðkomuleysis.
Tökum eitt dæmi, skilanefndir. Skilanefndir
maka krókinn en þær hafa líka gríðarleg völd og
áhrif á hvernig samfélag byggist hér upp, hvað
gerist við hvaða eignir gömlu bankanna, hvern-
ig auðnum er skipt og úthlutað. Hvar er dags-
birta slíkra gjörninga og hver ræður yfir skila-
nefndum? Það er óljóst. FME getur skipað nýjan
skilanefndarmann ef einhver hættir. En bara
ef einhver hættir. Að öðru leyti virðist FME
ekki ráða neitt yfir skilanefndum. Hvað þá með
kröfuhafa gömlu bankanna, ráða þeir
yfir skilanefndum? Að einhverju leyti
því skilanefndir starfa skv. skilgrein-
ingu í umboði kröfuhafa. En kröfuhaf-
ar hafa ekki beint boðvald yfir skila-
nefndum og virðist líka haldið fyrir
utan innsta hring. Með öðrum orðum,
skilanefndir eru ríki í ríkinu með óljóst
lagaumhverfi, óljósa yfirmenn (ef ein-
hverja), nær enga lýðræðislega aðkomu
almennings en með gríðarleg völd og
auð um að sýsla. Gamla ósýnilega hönd-
in ræður ríkjum og fær myndarþóknun
fyrir, eða hvað?
Nú þarf að gera hina ósýnilegu hönd sýnilega
og setja henni reglur. En við hljótum jafnframt
að biðla til ábyrgðarkenndar fólks í landi þar
sem fjöldi launþega missir vinnu, velferðarkerfi
er skorið niður, heimili eru í skuldafjötrum. Eða
hvernig er það á „nýja Íslandi“, eru það bara
stjórnmálamenn sem allt í einu eiga að „redda
málum“ eftir að kerfisbundið er búið að taka frá
þeim lýðræðislega aðkomu, eða þarf samfélagið
allt að hugsa sinn gang, líka skilanefndir? Skila-
nefndasiðferði þarf að þola dagsljósið.
Höfundur er alþingismaður.
Skilanefndasiðferði
GUÐFRÍÐUR LILJA
GRÉTARSDÓTTIR
VR krefst samvinnu ríkis og
lífeyrissjóða um arðbærar fram-
kvæmdir til að auka atvinnu.
JÓN STEINDÓR VALDIMARSSON
Í DAG | Ísland og ESB
G
egnsæi og traust hefur verið rauður þráður í kröfu
íslensks almennings um betra samfélag, framtíðarsýn
um það samfélag sem hér verður reist á rústum þess
sem féll.
Engan þarf að undra að undiraldan í þessum kröfum
er þung því við hrun bankanna og efnahagskerfisins alls hrundi
einnig heimsmynd sem hér hafði verið byggð upp af mikilli elju;
heimsmyndin um hina kláru Íslendinga sem væru búnir að gera
bissness áður en silalegir þegnar stærri þjóðríkja væru einu sinni
búnir að átta sig á viðskiptatækifærinu.
Eftir hrunið rann smám saman upp fyrir þjóðinni að innistæðan
var lítil fyrir þessari heimsmynd, hún var í raun meira og minna
reist á blekkingu og kláru Íslendingarnir voru klárastir í að næla
í lánsfé. Snjóboltarnir runnu niður fjallshlíðarnar og regluverkið
var á engan hátt í stakk búið til að koma í veg fyrir tjón af þeim
sökum.
Því er það svo að nú vill fólk ekki láta blekkja sig lengur, það hafn-
ar feluleik, vill opna og gegnsæja stjórnsýslu og það vill einnig geta
treyst því að vel sé farið með þau fjármálafyrirtæki sem hér starfa,
að starfsemi þeirra þoli dagsins ljós og að þeir sem með ábyrgð fara
séu ekki uppvísir að því að hafa farið gáleysislega með fé.
Það er því afar eðlilegt að fulltrúar í skilanefndum séu undir smá-
sjá en Fréttablaðið greindi í gær frá 1,2 milljarða króna skuldum og
2,2 milljarða króna tapi félaga í eigu fulltrúa í skilanefnd Glitnis. Í
frétt blaðsins kemur fram að forstjóra Fjármálaeftirlitsins finnist
þessi staða áhyggjuefni og ekki viðeigandi. Hins vegar eru heimildir
Fjármálaeftirlitsins til að skipta sér af skilanefndum takmarkaðar.
Einnig hefur komið fram að skilanefndir bankanna hafi verið skip-
aðar hratt og í nokkru flaustri, eins og raunar á við um ótal margar
ákvarðanir sem teknar voru í kjölfar hrunsins. Það er vissulega
talsvert áhyggjuefni ef eima á eftir af flausturslegum ákvörðunum
sem teknar eru í skugga stóráfalls um langa framtíð.
Nú er skýrslu rannsóknarnefndar þingsins beðið með óþreyju.
Vonast er til að með henni verði leyndarhjúp aflétt af að minnsta
kosti einhverjum atburðum sem áttu sér stað í aðdraganda hrunsins
og skópu þær aðstæður sem leiddu til þess.
Krafan um traust og gegnsæi beinist ekki bara að þeim sem fara
með ábyrgð í fjármálafyrirtækjum. Hún beinist að þingmönnum
og öðrum stjórnmálamönnum sem nú er gert að gera grein fyrir
fjárhagslegum tengslum sínum sem og þeim sem þeir hafa þegið
af fjárhagslegan stuðning.
Krafan beinist einnig að stjórnmálaflokkunum sjálfum sem einn-
ig er gert að gera grein fyrir fjárhagslegum bakhjörlum í kostnaðar-
samri kosningabaráttu. Fólk vill geta treyst því að þeir sem kjörnir
eru til að taka ákvarðanir sem varða hagsmuni heillar þjóðar séu
ekki bundnir af hagsmunum einstaklinga eða fyrirtækja.
Það verður að moka líkunum úr lestinni, bæði í fjármálaheimin-
um og stjórnmálunum. Þótt Íslendingar séu fáir þá eru þeir nógu
margir til að manna leiðandi stöður í því uppbyggingarstarfi sem
nú stendur.
Hrun efnahagskerfis og hrun
heimsmyndar um leið:
Traust og gegnsæi
STEINUNN STEFÁNSDÓTTIR SKRIFAR