Fréttablaðið - 10.04.2010, Side 26

26 10. apríl 2010 LAUGARDAGUR
V
igdís tekur á móti
blaðamanni á heim-
ili sínu við Aragötu.
Það er hlýlegt og
fallegt heimili vinn-
andi konu, bækur og
pappírar bera því vitni að sú sem
hér býr er önnum kafin.
Forsetinn fyrrverandi hefur
líka í nógu að snúast, hún er vel-
gjörðarsendiherra tungumála hjá
UNESCO, Menningarmálastofnun
Sameinuðu þjóðanna, hún hefur
nýverið tekið sæti í nýrri nefnd
UNESCO sem stuðla á að skilningi
milli menningarsvæða, hún fylg-
ist náið með starfinu sem unnið er
á stofnun Vigdísar Finnbogadótt-
ur við Háskóla Íslands, hún ferð-
ast um heiminn og heldur erindi á
ráðstefnum. Skyldi vera til dæmi-
gerður dagur hjá Vigdísi Finnboga-
dóttur um þessar mundir?
„Ja, hvernig á ég að lýsa honum,
ég reyni að hafa hann skemmtileg-
an,“ segir Vigdís og hlær við. „Ég
iðka Qi gong þrisvar í viku hjá
Gunnari Eyjólfssyni og félögum.
Svo afgreiði ég póst, ég fæ mikið
af pósti og reyni að sinna honum.
Ég vinn talsvert hérna heima en
hef líka aðstöðu í stofnuninni og
er í miklu sambandi við hana.
Ætli ég megi ekki teljast drjúgur
liðsmaður hennar. Ég er auðvit-
að ekki fræðimaður en nýtist vel
til að koma á ýmsum samböndum.
Stundum þegar koma erlendir
gestir tökum við á móti þeim hér á
heimilinu enda gott að taka á móti
gestum hér.“
Tungumál lykill að heiminum
Rannsóknir á erlendum tungumál-
um heyra undir stofnunina sem
ber nafn Vigdísar, en hún hefur
lengi haft mikinn áhuga á tungu-
málum og áhuginn er ekki að dala.
„Ég heyrði serbó-króatísku í morg-
un í Melabúðinni, ég þekkti ekki
tungumálið og var nánast komin
með höfuðið ofan í frystinn til að
heyra betur í fólkinu sem þar var
að tala saman. Ég endaði á því að
spyrja þau hvaða tungumál þau
væru að tala og það var þá serbó-
króatíska.“
Vigdís segir afar mikilvægt að
efla þekkingu Íslendinga á erlend-
um tungumálum, þau séu lykillinn
að heiminum, fólki og menningu.
„Þau eru lykillinn okkar að því
að skilja heiminn. Það er reynd-
ar sorglegt að enskan skuli vera
hér eins allsráðandi og hún er
sem skýrist af því að hún er það
tungumál sem mestmegnis heyr-
ist í bíómyndum og sjónvarps-
þáttum. Norðurlandamálin eru
okkur til dæmis afar mikilvæg og
krakkar eru ekki nógu duglegir að
læra þau. Þau byrja að læra þau
of seint,“ segir Vigdís sem þykir
miður að Norðurlandabúar noti
ensku í samskiptum sín á milli í
stað Norðurlandamálanna.
Bestu vinirnir á Norðurlöndum
„Ég er að fara að halda erindi á
ráðstefnu í Kaupmannahöfn um
aukinn skilning milli Norðurlanda-
tungumálanna, dönsku, sænsku og
norsku. Íslendingar verða þar og
eiga þar erindi enda verðum við
að vera vakandi fyrir því að læra
þessi tungumál. Við eigum hvergi
betri vini en á Norðurlöndum,
við erum ein af þeim, ekki síst af
því að við berum það lán að hafa
geymt arfinn, grunntungumálið og
sögurnar,“ segir Vigdís. „Og ekki
þarf að nefna það að þekking á
tungumálum er samofin þekkingu
á menningu.“
Vigdís hefur séð það vel í starfi
sínu sem velgjörðarsendiherra
tungumála hvernig hætta er á því
að þekking glatist ef tungumál
tapast. „Ef tungumál hverfur þá
hverfur þekking á umhverfinu.
Til eru dæmi um tungumál sem
fela í sér þekkingu til dæmis á því
hvernig binda á jarðveg í fjalls-
hlíðum til dæmis í Suður-Amer-
íku, sem vörn gegn aurskriðum.
Hættan er sú ef að þessi tungumál
deyja út þá hverfi þekkingin í senn
á menningu og umhverfi.
Víða um heim eru mörg hundr-
uð undurfalleg tungumál sem eru
í hættu. Það er nokkur kaldhæðni
að opinberu tungumálin sem börn
læra af bókum í skólum verða
þannig til þess að þau tapa smátt
og smátt sínu eigin máli. Þau koma
heim og geta illa talað við afa og
ömmu. Síðan hverfur elsta kyn-
slóðin og með henni tungumálin,
sögur og fróðleikur.“
Um 6.800 tungumál eru í heim-
inum að talið er og þar af er um
helmingurinn í hættu. Vigdís segir
UNESCO leggja baráttunni gegn
fækkun tungumála lið til dæmis
með því að hjálpa til við skrásetn-
ingu tungumálanna, og með því að
vekja athygli stjórnvalda í ýmsum
löndum á menningarverðmæti
allra þessara fjölda tungumála
hvers og eins.
Þarf að passa íslenskuna
Íslenskan er til allrar hamingju
ekki tungumál í hættu, en það þarf
að passa hana, segir Vigdís.
„Íslenskan stendur traust og
sterk en hún þarf að vera stöðugt
á varðbergi til að glata ekki ríki-
dæmi sínu. Orðatiltæki til dæmis
byggja svo mikið á atvinnuhátt-
um fyrri tíma og það gerir það að
verkum að þau hverfa smátt og
smátt. Fyrst byrja menn að fara
rangt með því þeir skilja ekki orða-
tiltækin og þau brenglast og síðan
er hætta á því að þau hverfi.
Öll tungumál þróast, en við
stöndum andspænis því að íslensk-
an verði miklu fátækari. Aftur á
móti eigum við svo frábæra rithöf-
unda í samtíðinni sem skrifa svo
fallega íslensku, koma hugsunum
sínum og skáldskap svo frábær-
lega vel á þetta tungumál okkar
sem er okkur svo dýrmætt. Því
hef ég ekki eins miklar áhyggjur
og ég hefði ella.“
Merkingarlaus hæ og bæ
„En ég verð nú samt að minnast á
hæ hæ og bæ bæ, sem hafa enga
merkingu og eru slæm skipti fyrir
komdu sæll og blessaður á minn
fund. Svo er svo fallegt að segja
bara bless,“ segir Vigdís. Hún er
afar ánægð með að sendibréf sem
hún fékk nýlega frá tíu ára stúlku
á Hólmavík, Unu, þar sem hún
upplýsir að hún sé hætt að nota hæ
Ekki benda mér á helga steininn
„Ég hef lært margt um mannlegar tilfinningar á ævinni,“ segir Vigdís Finnbogadóttir sem fagnar stórafmæli í næstu viku.
Við getum stýrt gleðinni og reiðin bitnar mest á þeim sem er reiður, segir forsetinn fyrrverandi. Sigríður Björg Tómasdóttir hitti
Vigdísi og ræddi við hana um íslenskt mál og erlend tungumál, viðfangsefni líðandi stundar og framtíðarsýn.
ÖNNUM KAFIN Vigdís Finnbogadóttir á skrifstofunni á heimili sínu þar sem hún sinnir verkefnum dagsins, svarar pósti og undirbýr þau verkefni sem eru í farvatninu hverju sinni. Hún hefur einnig skrifstofuaðstöðu í
stofnuninni sem er við hana kennd en þangað fer hún iðulega. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
Íslenskan stendur traust og sterk
en hún þarf að vera stöðugt á
varðbergi til að glata ekki ríki-
dæmi sínu
Stofnun Vigdísar Finnbogadóttur í erlendum tungumálum er rannsóknar-
stofnun fræðimanna í erlendum tungumálum, bókmenntum og málvís-
indum innan hugvísindasviðs Háskóla Íslands. Unnið er að því að reisa
byggingu sem hýsa myndi starfsemi stofnunarinnar þar á meðal alþjóða
tungumálastofnun sem áreiðanlega mun gera garðinn frægan.
Byggingunni hefur verið ætlaður staður austan við Háskólabíó en
háskólinn hefur samþykkt að leggja fé til verksins auk lóðarinnar takist
að fjármagna það að öðru leyti. „Þetta er glæsileg framtíðarsýn og það er
vegna þess að hún er raunsæ. Mér þykir svo vænt um að hún verður í nábýli
við hús íslenskra fræða. Þessar stofnanir munu saman geta lyft grettistaki og
skapað ótal ný tækifæri til þekkingar á sviði tungumála og menningar,“ segir
Vigdís sem segist hafa séð svo marga drauma verða að veruleika að hún trúi
því að þessi verði það. „Borgarleikhúsið virtist fjarlægur draumur lengi vel
en reis á endanum,“ segir Vigdís sem efast ekki um að þessar áætlanir verði
með samstilltu átaki að veruleika.
Hægt er að fræðast um nánar um verkefnið og stofnun Vigdísar Finn-
bogadóttur á vefsíðunni www.vigdis.hi.is.
GLÆSILEG OG RAUNSÆ FRAMTÍÐARSÝN