Fréttablaðið - 26.06.2010, Page 16

16 26. júní 2010 LAUGARDAGUR
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
greinar@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
SPOTTIÐ
ÞORSTEINN
PÁLSSON
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
Ólafur Þ.
Stephensen
olafur@frettabladid.is
SKOÐUN
S
iv Friðleifsdóttir, þingmaður Framsóknarflokksins, hefur
lagt fram frumvarp á Alþingi, þar sem lagt er til að þing-
sköpum verði breytt þannig að ringulreiðin, sem ævin-
lega tekur völd undir lok þingtímans, verði úr sögunni.
Þingmaðurinn leggur til að forseti þingsins geti, að
fengnum tillögum frá þingnefndum, gert tillögu fyrirfram um
hversu lengi umræður um einstök mál skuli standa. Þannig geti
þingið unnið samkvæmt skipulegri áætlun, forðazt að allt lendi í
fári og skipulagsleysi dagana fyrir þinglok og síðast en ekki sízt
útrýmt málþófinu, sem grafið hafi undan trausti Alþingis.
Siv ræðir í greinargerð með frumvarpinu rökin fyrir frjáls-
um ræðutíma, sem býður upp á málþóf. Þau séu að með málþófi
megi skapa samningsstöðu í þinglok, þannig að allir flokkar fái
eitthvað fyrir sinn snúð. Málþóf
sé eðlilegur hluti af lýðræðinu,
vegna þess að með því sé meiri-
hlutinn neyddur til að taka tillit
til minnihlutans. Siv segist telja
nær að grípa til annarra ráða til
að styrkja stöðu minnihlutans,
til dæmis að afhenda honum for-
mennsku í sumum þingnefndum
og setja ákvæði í stjórnarskrá um að tiltekinn minnihluti á þingi
geti krafizt þjóðaratkvæðagreiðslu um mál.
Þetta er rétt hjá þingmanninum. Starfshópur forsætisráðherra
um viðbrögð við rannsóknarskýrslu Alþingis lagði meðal annars
til að aukin áherzla yrði lögð á svokölluð samstöðustjórnmál þar
sem meirihlutinn tæki meira tillit til minnihlutans en hingað til
hefur tíðkazt. Athyglisverðar tilraunir á því sviði hafa verið gerð-
ar í Reykjavíkurborg, bæði í tíð fyrrverandi og núverandi borgar-
stjórnarmeirihluta. Kannski eru þær fyrsti vísir að því sem koma
skal á þingi. Það er alltént miklu líklegra til að treysta virðingu
Alþingis og bæta umræðuhefðina að stjórn og stjórnarandstaða
vinni saman, en að þingmenn standi upp á endann í ræðustóli heilu
næturnar, lesi upp úr skýrslum og vitni í kveðskap.
Siv bendir réttilega á að málþóf sé hvergi stundað í nágranna-
löndum okkar. Það getur verið forvitnilegt að bera saman hvern-
ig mismunandi þjóðþing fjalla um sama mál. Þegar EFTA-ríkin
fjölluðu um EES-samninginn árið 1992, stóð umræðan á Alþingi
hátt í fimm mánuði með hléum og málið var rætt í yfir hundrað
klukkustundir. Samningurinn var ræddur í alls átta klukkustund-
ir á austurríska þinginu og fjórtán og hálfan klukkutíma á því
sænska. Umræður stóðu í tvo daga á norska þinginu og svissneska
þingið afgreiddi samninginn á þremur vikum. Í finnska þinginu
tók afgreiðsla málsins alls þrjá daga.
Í greinargerð Sivjar segir að enginn stjórnmálaflokkur sé sak-
laus af málþófinu á þingi. Það er raunar svo, að við stjórnarskipti
er eins og minni þingmanna á eigin orð þurrkist út. Þingmenn
sem áður gagnrýndu stjórnarandstöðuna harðlega fyrir málþóf
grípa til þess sjálfir um leið og þeir komast í stjórnarandstöðu og
skamma stjórnina fyrir nákvæmlega sömu vinnubrögð og þeir
ástunduðu sjálfir í stjórn. Og öfugt.
Hvernig væri nú að stjórnarandstaðan rifjaði upp hvernig var
að vera í stjórn, stjórnarliðið græfi upp gamlar minningar frá
stjórnarandstöðuárunum og svo kæmu allir sér saman um skyn-
samlegri og skilvirkari vinnubrögð á Alþingi?
Skynsamlegar tillögur um skipulag þingstarfa:
Minnisþjálfun
Við lok 7. áratugar síðustu aldar voru ýmsar efasemd-ir um að stjórnmálaflokk-arnir endurspegluðu rétti-
lega hugmyndafræðilegan aðskilnað
kjósenda. Á almennum borgara-
fundi um þessa spurningu árið 1969
taldi Styrmir Gunnarsson engin rök
standa til breytinga. Sú varð raunin.
Svo líður tíminn.
Í nýrri bók um hrun krónunnar
og bankanna kemst Styrmir Gunn-
arsson að þeirri niðurstöðu að flokk-
ar tuttugustu aldarinnar séu allir í
rúst. Jóhanna Sigurðardóttir túlkaði
úrslit nýafstaðinna kosninga sem
dóm um endalok þessa sama flokka-
kerfis. Eru þetta réttir dómar? Má
sjá vísbendingar
um breytt pólit-
ískt mynstur?
Stjórnmála-
flokkar eru og
verða samþætt
bandalag hug-
sjóna og valda.
Valdakerf-
ið getur þró-
ast á annan veg
en hugmyndaheimur kjósenda. Þá
koma upp vandamál. Sigur Besta
flokksins í Reykjavík á dögunum var
vísbending um rótgróna óánægju
bæði með hugsjónir og valdakerfi.
Í honum er hins vegar ekki fólgin
ný framtíðarsýn.
Spurning er hvort núverandi
stjórnarsamstarf er vísbending um
þróun flokkakerfisins í tvær megin
fylkingar. Frá sjónarmiði valda-
hagsmuna gæti það verið rökrétt.
Ágreiningur stjórnarflokkanna er
hins vegar meiri en svo að það geti
talist málefnalega trúlegt.
Hin hliðin á flokkakerfi af þessu
tagi væri viðvarandi bandalag Sjálf-
stæðisflokks og Framsóknarflokks.
Vegna liðinna atburða er enn langt í
að það verði traustvekjandi. Núver-
andi skipting valda á Alþingi er því
ekki líklegur vísir að nýju flokka-
kerfi. Hún er fremur tímabundin
samstaða í valdatafli en tákn nýs
tíma.
Flokkakerfi 20. aldar
Vængir þriggja flokka og nokkrir einstaklingar úr Samfylkingunni eiga pólit-ískt samstarf í Heimssýn.
Til þess var stofnað í þeim tilgangi
að styrkja andstöðuna gegn aukinni
Evrópusamvinnu. Ýmislegt bendir
nú til að Heimssýnarvængir flokk-
anna þriggja eigi samleið á fleiri
sviðum.
Í Framsóknarflokknum fer
Heimssýnarvængurinn með for-
ystuna. Í Sjálfstæðisflokknum hefur
hann aukið áhrif sín til muna. Í VG
er afl hans mest í órólega armi þing-
flokksins. Sterk persónuleg tengsl
hafa skapast milli helstu áhrifa-
manna í þessum hópum. Athygli
hefur einnig vakið að þeir hafa skot-
ið skildi fyrir forseta Íslands í nýju
pólitísku umkomuleysi hans.
Til samstarfsins við Alþjóða-
gjaldeyrissjóðinn var upphaflega
stofnað af Sjálfstæðisflokknum og
Samfylkingunni. Þegar andstaðan
við þetta samstarf er brotin til mer-
gjar kemur í ljós að afl hennar er
mest á Heimssýnarvængjum þess-
ara þriggja flokka.
Sjálfstæðisflokkurinn og Sam-
fylkingin ákváðu á sínum tíma að
leita pólitískra lausna á Icesave. For-
ystu andstöðunnar er hins vegar að
finna á Heimssýnarvængjum flokk-
anna þriggja. Í nýlegum deilum um
orkuvinnslu í höndum útlendinga
vakti athygli að Heimssýnarvæng-
ur Sjálfstæðisflokksins færði sig í
átt til VG og greinilegar vísbending-
ar eru um bættan samhljóm í orð-
ræðu um landbúnaðarmál.
Þessir vængir flokkanna deila
vitaskuld enn um margt eins og
sjávarútvegsmál og skattapólitík.
Fram hjá hinu verður þó ekki litið
að vængirnir hafa færst nær hver
öðrum á fleiri sviðum en upphaflega
stóð til. Vel má vera að þar sé vísir
að nýju valdasamstarfi þó að enn
vanti talsvert á að unnt sé að tala
um sameiginlegt hugmyndakerfi.
Þróist nýtt valdakerfi eftir þess-
um línum er líklegast að málefna-
legt mótvægi verði þá að finna
í þeim hlutum stuðningsmanna
Sjálfstæðisflokks, Framsóknar-
flokks og Samfylkingar sem standa
næst miðju stjórnmálanna og vilja
umfram annað varðveita grundvall-
ar gildi um markaðsbúskap, velferð
og vestræna samvinnu. Enn sjást
þó ekki merki um hreyfingar í þá
veru.
Vængir Heimssýnar
Stjórnkerfisbreytingar geta haft tvenns konar áhrif á flokkakerfið. Annars vegar eru hugmyndir um persónu-
kjör í stað listakosninga. Hins vegar
eru tillögur um afnám þingræðis og
sjálfstæða kosningu framkvæmda-
valdsins.
Fyrri hugmyndin miðar að því
að leysa upp eða veikja skipulagða
stjórnmálaflokka. Í ýktasta formi
þeirrar hugmyndar fengju sextíu og
þrjú vinsælustu dægurmálin hverju
sinni hvert sinn fulltrúa á þing. Til-
gangurinn er augljóslega ekki sá
að kjósendur velji á milli hópa eftir
meginlínum ólíkra stjórnmálavið-
horfa. Almennt er líklegt að slík
skipan mála auki pólitíska lausung.
Sumir telja hana fullkomnara lýð-
ræði.
Seinni hugmyndin myndi væntan-
lega leiða til þess að við kosningar
til framkvæmdavaldsins yrði valið á
milli tveggja fylkinga, hvort heldur
líkir flokkar rynnu saman eða hefðu
með sér samstarf. Hugmyndafræði
og heildarhagsmunir yrðu þá meira
ráðandi. Því marki má að sönnu
einnig ná með endurskipulagningu
innan þingræðiskerfisins.
Með vissu verður ekki sagt hvort
dómar Styrmis og Jóhönnu um
flokkakerfið eru fyrirboðar breyt-
inga. En þær gætu visslulega verið
í deiglunni.
Áhrif stjórnkerfisbreytinga
SMIÐJUVEGI 5 - 200 KÓPAVOGI - SÍMI: 510-1400
Vatnsvirkinn auglýsir
Eigum mikið úrval af
notuðum hillum og
hillurekkum l sölu.
Hentugt fyrir verslanir,
minni vöruhús og bílskúra.
Go verð – góðar vörur.