19. júní - 19.06.1952, Blaðsíða 46

þeir taldír hafa sýnt það öðrum þjóðum, að hér
búi þjóð á háu menningarstigi. En fátt sýnir þó
betur menningarstig hverrar þjóðar en einmitt
liúsnæðismál hennar. Á því sviði er þörf mikilla
framfara. íslenzka þjóðin verður að búa vel að
þegnum sínum í þeim efnum og vinna að því
hiklaust og sleitulaust. Það á að vera fyrir neðan
virðingu hennar, að mörg börn hennar og gamal-
menni þurfi að dvelja í vistarverum, sem í marga
staði standi að baki búpeningshúsum og er þó
búpeningurinn alls góðs maklegur. íslenzka
þjóðin verður að keppa að því, að vera sönn
menningarþjóð um húsnæðismál sín, sæmd henn-
ar liggur við.
Því ber að fagna, að augu einstaklinga og fjöld-
ans eru að opnast í þessuin málum. En langt er
frá, að á þeirn sé enn tekið af þeirri djörfung sem
skyldi. Ljóst er, að einstaklingarnir eru flestir svo
litlum efnum búnir að þeir geta ekki af eigin
rammleik byggt forsvaraniegar íbúðir handa sér
og sínum, þar þarf einnig hið opinbera að veita
sína mikilvægu aðstoð.
Ymsir kunnir stjórnmálamenn hafa skilið
þetta. Hinn þekkti foringi alþýðunnar, Héðinn
Valdimarsson, barðist fyrir því að ríki, bæir og
einstaklingar í sameiningu kæmu upp verka-
mannabústöðum fyrir verkamenn og lágtekju-
menn bæjanna. Jónas Jónsson, hinn merki for-
ingi bændanna, var jafn duglegur að berjast fyrir
bættu liúsnæði í sveitum. Þjóðin getur vissulega
þakkað báðum þessurn mönnum þýðingarmikið
forustustarf um húsnæðismál hennar. En betur
má ef duga skal, því að þrátt fyrir fjölda glæsi-
legra íbúðarhúsa bæði til sjávar og sveita og
marga myndarlega verkamannabústaði, ríkir þó
eins og áður segir, óviðunandi ástand fyrir fjöld-
an allan af íbúum landsins í húsnæðismálum.
Mér finnst nú kominn tími til, að konurnar
taki mál þetta í sínar hendur, og geri það að einu
að sínu aðalbaráttumáli. Gaman hefði verið að
geta talið upp nokkrar konur, sem hefðu unnið
jafnvel á þessu sviði og þeir tveir menn, er ég áð-
ur nefndi, en því er enn ekki að heilsa. Konur
hafa til þessa sinnt þessum málum of lítið. Þó
reynir mest á þær, sem þurfa að búa í hinum lé-
legu húsakynnum. Konan verður að þrífa þau og
vera þar við vinnu sína allan daginn. Eitnar mest
á henni óhagkvæm innrétting í eldhúsi, erfiðir
stigar, ónógar geymslur og skortur á ýmis konar
hjálpartækjum innanhúss. Hún hlýtur að finna
það liezt livar skórinn kreppir í þessuin sökum.
En það er erfiðara úr að bæta en um að tala. Það
er að sjálfsögðu ókleift fyrir allan þorra verka-
manna og láglaunamanna að byggja sér hús eða
íbúðir eins og allt er dýrt, sem til bygginga þarf,
þegar og þar við bætist, að lán til slíkra fram-
kvæmda eru næstum ófáanleg og með háum vöxt-
um ef fást. Hið opinbera verður að láta meira af
hendi rakna í þessum efnum ef vel á að fara. Vel
mætti í því sambandi taka aðrar þjóðir til fyrir-
myndar svo sem Svía. En þeir hafa búið bezt að
sínum þegnum í húsnæðismálum allra Norður-
landaþjóðanna og þótt víðar væri leitað. Til þess
að ráða bót á húsnæðisvandamálum sínum hafa
þeir meðal annars byggt mjög stór íbúðarhús með
2—4 herbergja íbúðum. Eldhús og bað fylgir
hverri íbúð. Stórbyggingum þessum fylgja sérstök
þvottahús, þar sem íbúar húsanna fá þvott sinn
þveginn fyrir lítið fé, sömuleiðis þurrkaðan og
strokinn. Ymis konar önnur hagræði eru og látin
í té. Yfirleitt eru hús þessi leigð fyrir sanngjarna
leigu. Að því er unnið að liver fjölskylda fái hús-
næði nteð tilliti til stærðar sinnar og greiðslu-
getu. Þetta form virðist hafa gefið góða raun.
Nti vilja einhverjir segja, að stjórnarvöld lands-
ins hafi nú þegar gert allt það sem hægt sé til fyr-
irgreiðslu í húsnæðismálum með framlögum til
verkamannabústaða, nýbýla og endurbygginga í
sveitum, lánum og ábyrgðum til byggingarsam-
vinnufélaga, ákvæðunt um útrýmingu heilsuspill-
andi íbúða og nú síðast með fjárveitingu í því
skyni og til smáíbúða. Allt er þetta lofsvert og
þakkarvert og miðar í rétta átt, en samt þarf
meira til, mikið meira.
Lánin til smáíbúðanna koma að sjálfsögðu
nokkrum að notum. Einkum þeim, sem geta út-
vegað sér önnur lán og hafa sæmilega atvinnu. En
það er langt í frá, að hverjum sem er sé kleift að
standa undir slíkum lánum eða ganga forsvaran-
lega frá byggingu fyrir þau. Nú er afkoma fjölda
fólks svo komið, að það hefur rétt til linífs og
skeiðar, varla fyrir nauðsynlegum fötum, ekkert
fyrir vaxandi sköttum og skyldum og því síður til
greiðslu hárra lána. Smáíbúðalánin koma því
ekki öðrum að notum en þeim, sein nokkrar eign-
ir eiga, hafa trygga og góða atvinnu og geta sjálf-
ir unnið verulega að smíði húsanna. Þeir, sem
verr eru settir, fá engin lán eða gefast upp í miðj-
um klíðum, skuldum vafðir. Það er líka mikill
vafi, hvort rétt sé í kaupstöðum, einkum Reykja-
19. JÚN1
32