19. júní - 19.06.1955, Side 20

RANNVEIG ÞORSTEINSDÓTTIR:
Jöfn lann tíl karla og koenna fyrír
jafnoerðmœt störf
Réttindamál.
Nú eru liðin 40 ár síðan Alþingi Islendinga sam-
þykkti með stjórnlagabreytingu, að konur skyldu
fá kosningarétt og kjörgengi til jafns við karla. Sá
sigur, sem unninn var árið 1915 ásamt þeirri við-
bótarbreytingu, sem gerð var árið 1918, var árang-
ur langrar baráttu frjálslyndra og víðsýnna karla
og kvenna, bæði liér á landi og í öðrum ríkjum Ev-
rópu og Vesturheims. Það, sem hér gerðist í rétt-
indamálum kvenna árið 1915 og fyrir þann tíma
var í samræmi við þær hugsjónastefnur, sem höfðu
rutt sér braut hvarvetna í þeim löndum, þar sem
menning var á svipuðu stigi og hér, en hugsjónin
um frelsi og jafnrétti liefir á síðari tímum orðið
aðveruleika fyrir fleiri ogfleiri, bæði í gegnum lög
og reglur einstakra ríkja og fyrir samstarf þjóð-
anna.
Áður höfðu hér verið sett: lög um það, að konur
hefðu sama rétt og karlar til menntunar, náms-
styrkja og embætta.
Það var ekki fyrr en síðar, sem farið var að Iireyfa
nýjum þætti í réttindamálum kvenna, þ. e. rétti
þeirra á vinnumarkaðinum. Til þess Hggja marg-
ar ástæður, sem fyrst og fremst má rekja til breyttra
þjóðfélagshátta og aukinnar þátttöku kvenna í at-
vinnulífinu.
Þessi réttindabarátta hefir hlotið sem einkenni
kröfuna ,,sömu laun fyrir sömu vinnu“, sem nú
liefir verið orðuð um a. m. k. í sumum sambönd-
um, þar sem talað er um jöfn laun til karla og
kvenna fyrir jafnverðmœt störf. Þetta þýðir í lengra
máli kröfu um það, að ekki sé greitt fyrir unnin
störf eftir því, livort verkið er framkvæmt af karli
eða konu, heldur án tillits til þess, hver það vinn-
ur.
Rökin fyrir jöfnum launum kvenna og karla.
Um þetta mál hefir verið rætt og ritað, og eink-
um bent á eftirfarandi tjl stuðnings kröfunni um
launajafnrétti:
1. að ekki sé hægt að telja að jafnrétti karla og
kvenna sé í þjóðfélagi, þar sem konum er goldið
lægra kaup en körlum fyrir jafnverðmæt störf.
2. að ósanngjarnt sé og óréttlátt, þar sem konur
vinna sömu störf og karlar, að þeim sé goldið lægra
kaup, enda beri vinnuþiggjanda að greiða laun
eftir þeim störfum, sem hann fær unnin, en ekki
eftir því, af hverjum þau eru framkvæmd.
3. að þótt vitað sé, að karlmenn séu venjulega
hæfari til starfa, sem líkamlegt þrek þarf til, þá
séu þó mörg störf, sem konur vinna að jafnaði bet-
ur en karlar, og það hafi sýnt sig á ýmsum sviðum,
að konur reyndust jafnokar karla við störf, sem
yfirleitt eru falin kat'lmönnum.
4. að ef miða ætti við það, að karlmenn hafa oft
fyrir heimili að sjá, þá gildi þar hið sama um fjölda
kvenna, og að algengt sé, að einhleypur karlmað-
ur hafi hærri laun en kona, sem er fyrirvinna Iieim-
ilis síns, enda þótt bæði vinni að hinu sama og Iilið
við hlið.
Þetta ogfleira hefir veriðrætt ograkið um mörg
undanfarin ár, án þess að enn sé komin sú skipan
á, sem allir réttsýnir menn, karlar og konur, telja
þá einu, sem til greina komi, nefnilega jafnrétti
kvenna og karla í atvinnumálum.
Islenzk lagaákvæði um launajaínrétti.
Nú er það víst, að þótt engin almenn lagaákvæði
séu til urn það hér á landi, að konum skuli goldin
sömu laun og körlum fyrir sams konar störf, þá eru
engin lög sem banna það, og má jafnvel líta svo á,
að lagaákvæði þau, sem sett hafa verið varðandi
konur, sem eru starfsmenn ríkisins, bendi mjög í
þá átt, að almennt skuli gilda á íslandi jafn réttur
kvenna og karla til starfa og reglan um jöfn laun
fyrir jafnverðmæt störf.
Þessi lagaákvæði eru:
a) ákvæði unr jafnan rétt kvenna og karla til
embætta.
b) ákvæði í launalögunum frá 1945 um það, að
19. JÚNÍ
6