19. júní - 19.06.1955, Síða 34

Sumardaginn íyrsta.að hölluðum degi,set ég upp
blaðamannasvip, munda pennann og nú skal rigna
spurningum yfir sveitakonuna.
— Þú fórst ekki úr sveitinni til að leita gæfunn-
ar við sjóinn, eins og títt var um jafnaldrana, þeg-
ar við vorum ungar? Ég heimsótti þig á æskuár-
unum, þá varstu heimasæta hérna hinum megin
við mýrina. —
— Já, ég er fædd og uppalin í Guttormshaga í
Holtum, bænuxn, sem sést þarna fyrir liandan fló-
ann. Foreldrar mínir, Daníel Daníelsson og Guð-
rún Guðmundsdóttir, bjuggu þar allan sinn bú-
skap. Þau fluttust þangað, þegar Guttormshagi
lxætti að veia prestsetur. Faðir minn var frá Kald-
árholti í Holtum, svo hann gei'ði ekki víðreist um
dagana frekar en ég. Ég tel vel farið, að ég skuli
ekki hafa yfirgefið sveitina. Ég er svo mikið sveita-
barn að eðlisfari, að ég elska skepnur og gróður.
Ég hefði sennilega aldrei kunnað betur við mig
annars staðar en í nánd við gróanda og sveitalíf.
— Var það ekki einmitt um það leyti, sem við
vorum að komast upp, sem kreppan og vonleysið
hrakti velflest ungt fólk úr sveitinni? —
— Jú, það er víst rétt. Verðlag á landbúnaðar-
vörum var lágt og skipulagsleysi var á sölu afurð-
anna. Fátækt og atvinnuleysi í bæjunum gerði af-
urðasöluna ótrygga. Fólk fór að fá ótrú á framtíð
landbúnaðarins, og, un2:a fólkið flutti heldur burt
en að hugsa til að stofna heimili heima fyrir.
— Það hafði nú ekki alltaf að miklu að liverfa
við sjóinn. —
— Nei, en það fór nú samt. En það var þó fyrst
í róti hernámsáranna, sem fór að koma verulegt
los á fólk. Þá voru alls staðar fljótteknari peningar
en í sveitinni. —
— Og á þeim árum var verið að telja manni trú
um, að það borgaði sig betur að flytja inn smjör
frá Suður-Amei’íku en að veia að bjástra við beljur
á íslandi. —
—■ Það gekk nú svo langt, að sveitafólkið trúði
þessu sjálft og ln'aðaði flóttanum úr sveitinni. —
— Ég minnist þess, að merkur rithöfundur lét
sér það um penna fara, að það borgaði sig betur að
mata bænduina á spítala en að vera að láta þá leika
sér við búskap. Þótti bændafólki það ekki lieldur
kaldar kveðjur til þeirra, sem vinna „hörðum
höndum“ langan vinnudag? —
— Jú, ég býst við því, að mörgum hafi þótt það,
og að það sitji í sumum enn, þótt viðhorf til bænd-
anna sé nú breytt. —
— Hvað viltu segja mér um merkustu breyting-
arnar, senr orðið hafa á búskaparháttunum, síðan
Jxú varst að alast upp í Guttormshaga? —
— Það er vafalaust véltæknin, sem nú er orðin
almenn. Hún gerir bændum kleift að búa marg-
falt fólksfærri en áður. í stað þess að eyða mikilli
vinnuorku í misjafnlega mikinn afrakstur af ó-
ræktuðu landi, hefur megináhei'zla verið lögð á að
íækta jörðina, og nú gefur hver fermetri iniklu
meiri arð en áður. Enda væri aðkeypt vinnuafl
í stórum stíl bændum ofviða fjárhagslega. En þess-
ar breytingar nrðn svo stórstígar, að það má telja,
að um byltingu væri að ræða. Það mátti varla
seinna vera, búskapur með orf og ljá var óðum að
segja af sér. Ég fagna þessum breytingum, þær gera
það að verkum, að aftur er indælt að búa í sveit. —
— Ég er nú vitaskuld værukær bæjarkona og
vön þægindum, enda myndi mér óa við því að fara
í spor ykkar sveitakvenna. Er ekki vinnudagur
ykkar bæði langur og strangur? —
— Jú, hann vill nú verða það stundum, en það
er ekkert sambærilegt við það, sem áður var. Þæg-
indin eru sem óðast að koma til okkar líka og létta
margt erfiðið, sem formæður okkar áttu við að
stríða. Húsakostur hefur verið stói'bættur, húsin
vel upphituð og vatnsleiðslur víðast hvar. Svo er
í'afmagnið alltaf að1 koma á fleiri og fleii'i bæi. —
— Og Sogsrafmagnið er komið víða hér í Holt-
um? —
— Já, um fjórir fimmtu af íbúum hreppsins
hafa nú fengið rafmagn, og flestir fá það í náinni
framtíð. —
— Og þú átt von á því bráðlega? —
— Já, þess vænti ég fastlega. Þú sérð, að gert er
ráð fyrir raflögn fyrir eldavél. Ég nota þessa gömlu
kolavél þangað til, þótt hún sé nú að segja af séi'. —
— Þú ætlar sem sé að hoppa beint úr gamla
tímanum yfir í nútímann. — Þú mátt víst muna
tvenna tímana með húsakost, þegar þú ert búiir
að fá íafmagn í þetta skemmtilega nýja hús. Var
ekki ósköp illa hýst hérna, þegar þú fluttir hingað
fyrst fyrir nálægt tveim áratugum? —
— Jú, það er mikill munur á. Hér var gömul
baðstofa með skaisúð upp á gamla móðinn og eld-
hús úr torfi og grjóti, með moldargólfi, en þar var
þó eldavél. Þessi gömlu eldhús voru ekki skemmti-
legar vistarverur, eins og þú eflaust manst. —
— Þú hefur þá verið jafn vongóð og bjartsýn og
endianær, ef ég þekki þig rétt? —
— Jú, ég hef nú oftast búizt við betri tíð, eins og
19. JÚNÍ
20