19. júní - 19.06.1959, Page 25

frá. Gaf hún honum kistilinn og fleira auk ágæts
uppeldis.
Þegar móðir mín gekk með mig, dreymir hana
eldri konu, sem segir við hana: „Veiztu, hvað
bamið á að heita, sem þú gengur með?“ Móðir
min svarar ekki og hugsar, að hún viti ekki, livort
það verði drengur eða stúlka. Draumkonan svarar
sér þá sjálf: „Það á að heita Ingibjörg." Móðir
mín lýsti konunni svo fyrir föður mínum, að
hann þekkti þar ömmu sína, því að hún var í
Merkigils-fötunum, en móðir mín hafði aldrei séð
hana. Ég hlaut nafnið og kistilinn. Móðir mín dó,
þegar ég var tveggja ára.
Ég mun nú fara fljótt yfir sögu, sem ég nam af
föður mínum, er hann sagði frá Austurdal í Skaga-
firði og íbúum hans á þeim árum, er Hjálmar
Jónsson, sem síðar var kenndur við Bólu, tók Nýja-
bæ, byggði þar upp og búnaðist vel. Þó vænti ég,
að eitthvað hafi hann látið ósagt af því, er fyrir
eyru og augu hefur borið. En hins minnist ég ekki,
að hann færi með ósatt orð né hallmælti nokkrum
manni. Hins vegar þekkti hann Hjálmar á sinn
hátt betur en nokkur núlifandi manna, og eru
lesendur beðnir að hugfesta það, ef þeim virðist
sú mynd af Hjálmari, er hér glyttir í, frábrugðin
því, er þeir eiga að venjast.
Jón langafi minn og Ingibjörg kona hans bjuggu
rausnarbúi á Merkigili, en það er nyrzti bær í
Austurdal, en Nýibær, þar sem Hjálmar bjó, var
fremsti bærinn í dalnum. Hjálmar kom oft að
Merkigili, er hann átti leið um dalinn, þá ungur
maður. Faðir minn lýsir honum sem hæglátum
manni. — Milli Merkigils og Nýjabæjar er kirkju-
staðurinn Ábær. Þar bjó Guðmundur Guðmunds-
son. Hafði hann verið til sjóróðra hjá Guðmundi
Jónssyni dannebrogsmanni í Skildinganesi, síðar
á Lágafelli. Valgerður dóttir Guðmundar i Skil’d-
inganesi og Guðmundur felldu hugi saman, eri
með því að þeim var. ekki leyft að ganga í hjópaVj
band, nam Guðmundur Valgerði á brott ih^ð sfer
um nótt og hélt stytztu jeið norður að Goðdölum
í Vesturdal, en þar var þá prestssetur. Segir sag-
an, að hann hafi reitt hana fyrir framan sig. Guð-
mundur og Valgerður gengxv' í hjónaband. Hún
var ágæt kona, og er maígt nýtra manna af þeim
komið, en sættir og góðar mágsemdir tókust síðar.
Guðmundur á Ábæ og Jón á Merkigiil voru ríkir
menn og harðskeyttir. Allar þessar jarðir, Nýi-
bær, Ábær og Merkigil, voru miklar landjarðir og
landkostir að sama skapi. Faðir minn taldi þó
Ábæjar- og Nýjabæjarland bezt, þar drypi smjör
af hverju strái, skyrið hennar ömmu hefði verið
mysulaust og smjörið að því skapi mikið í mjólk-
inni. Þar er ljómandi berjaland og fjallagrös, scm
þá voru mikið notuð til manneldis, enda langt
að sækja björg í kaupstað og torfærur á öllum
leiðum.
Ég get hér einungis bæjanna austan megin í
dalnum, enda koma þeir einir mest við sögu.
Kunnugt var föður mínum um nágrannakryt
milli Nýjabæjar annars vegar og Ábæjar og Merki-
gils hins vegar. Varð Hjálmar þar harðast úti, því
að hann varð að flýja dalinn. Hafði faðir minn
fá orð um þann hildarleik, sem þar hcfur verið
háður. Símon Dalaskáld kom oft að Lýtingsstöð-
um og ræddi um þessi mál, og man ég sumt af
því, en læt það liggja kyrrt. En ég hef dregið þá
ályktun, að víkingablóð hafi runnið í æðum þeirra
ábúenda í Austurdal, sem hér hefur verið frá skýrt,
og kemur mér Sturlungaöldin í hug með harm-
leikjum og mannlegum kostum og breyskleika.
En harmleikir gerast, meðan menn eru, nú sem
þá. Listaskáld nútímans tjáir það i Vegfarand-
anum:
Og stofnar falla,
og strengur brestur,
og stjarna hrapar,
sem áður skein.
Af blindum sálum
er Baldur veginn,
og bölið ræktar
sinn mistiltein.
(Davíð Stefánsson).
VÞegar svo hafði verið þrengt kosti Hjálmars, að
ha^pn taldi sér ekki lengur vært í Austurdal, gerði
hapn samning við tengdamóður sína, sem þá var
fekkj^ á Uppsölum í Blönduhlið,;um að fá part af
19. JtJNl
25