19. júní - 19.06.1959, Page 26

landi hennar. Fær hann eyðibýlið i Bólstaðagerði
og byggir þar upp. 1 daglegu máli breyttist nafn-
ið í Bóla.
Þegar Hjálmar er að flytja frá Nýjabæ að Bólu,
átti hann leið fram hjá Merkigili. Jón Höskulds-
son hafði veður af því og þóttist eiga erindi við
hann og fór í veg fyrir hann. Ingibjörg kona Jóns
fór á eftir honum, því að hún óttaðist, að þeir
mundu deila óþyrmilega, og var ótti hennar ekki
ástæðulaus, enda mun hún hafa þekkt skaplyndi
beggja. Kom Ingibjörg að þeim Hjálmari og Jóni,
og deildu þeir út af spýtu, sem báðir vildu helga
sér. Harðnaði rimman svo, að Hjálmar reiddi
höggið hátt að Jóni, en Ingibjörg amma mín vildi
stilla til friðar. Gekk hún fram fyrir skjöldu og
vildi skilja þá. Lendir þá höggið, sem Jóni var
ætlað, á handlegg hennar, og brotnar hann við.
Skildi þar með Jóni og Hjálmari. Merkigilshjónin
hverfa heim til sín, en skáldið og hagleiksmaður-
inn, sem sjaldan eða aldrei mun hafa handleikið
kvistalausa spýtu, heldur áfram ferð sinni niður
í Blönduhlíð. Honum er heitt í hamsi, og munn-
mæli herma, að á leiðinni hafi hann ort Tímarímu,
þar sem hann gerir upp sakir við granna sína í
dalnum. Hitt er svo annað mál, að kistillinn, en
ekki Timaríma, er lokaþáttur Hjálmars i skipt-
unum við Merkigilshjónin.
Margir harmar og sárir biðu Hjálmars, eftir að
hann fluttist frá Nýjabæ. Árin liðu, skapið varð
biturt, en sjálfur var hann vinmargur einstæðing-
ur, dæmdur til einfara í hugsun og lífi. Ungur og
lítt bugaður hafði hann byrjað búskap á fremsta
bæ i Austurdal. Beiskjulaust hefur hann ekki horf-
ið þaðan. En fundur hans og Jóns á Merkigili og
deila stórbóndans og hins allslausa listamanns um
nýtilegan við í kistil eða fjöl mun ekki hafa liðið
honum úr minni. Óvíst er lika, hvern dilk þessi
fundur hefur dregið á eftir sér í orðrómi og um-
ræðu innan sveitar. Og ekki er það heldur hvers-
dagsatburður að limlesta konu. Og gamalmennið
Bólu-Hjálmar fer síðustu för sína um Austurdal
þeirra erinda að rétta öðru sinni spýtu að Ingi-
björgu á Merkigili, en að þessu sinni er það kistill
fagurlega skorinn. Svo lýsti faðir minn honum, að
hann hefði komið fótgangandi með kistilinn undir
vinstri hendi, en stafinn í þeirri hægri, gamall
maður og farinn að heilsu. Með þeim hug kom
hann undir lokin og færði dýrmæta gjöf og hlýj-
ar óskir Ingibjörgu Einarsdóttur, húsfreyjunni, sem
hann var saupsáttur við, er hann kvaddi dalinn.
Kistill þessi er allur útskorinn og hagleikssmíði.
Hann er 40 sm langur, 20 sm breiður og 23 sm
á hæð. Á framhlið hans er aldingarðurinn Eden og
skilningstréð góðs og ills. Eva réttir epli að manni
sínum, en hann seilist eftir því, og standa þau
hvort sínu megin við tréð. Á lokinu er engill,
„líknarandi". Um hann er grafið með höfðaletri:
Madama Ingibjörg Einarsdóttir Á. K. Á göflum
og bakhlið er skrautflúr ýmislegt.
Innan á lokið var limt blað með kvæði, er Hjálm-
ar hafði ort til Ingibjargar og skrifað með rauðu
bleki, en aldrei sá ég það blað.
Ég heyrði þá föður minn og Símon Dalaskáld
eitt sinn tala um kistilinn, og minntust þeir á vís-
urnar innan á lokinu. Ég spurði eins og hvert ann-
að barn: „Um hvað voru vísurnar, pabbi?“ Hann
svarar: „Það voru fyrirbænir fyrir henni ömmu
minni“. Þá segir Símon: „Það var iðrunarsálmur,
góða mín.“ Einhvem veginn lærði ég þessar lín-
ur úr fyrsta erindinu:
Tvinnastokkinn treflahrund
taki og eignast nái.
Bróðir minn Jónas Jóhannsson er greinagóður
maður. Hann mundi eitt erindi úr kvæðinu; það
er svona:
En á lokið lét ég þó
líknaranda fljúga,
sem að veitir frið og fró,
frelsi og huggun drjúga.
En þegar ég heyrði þetta erindi og bar það saman
við kassann, birti fyrir augum mér. I anda sá ég
höfund Tímarímu taka undir þessar hendingar
Davíðs:
Og er ekki guðlaus glæpur
að gefa hugsunum mál,
sem blinda borgarans augu
og blekkja þjóðanna sál.
Ég hef reynt að draga tjaldið frá einum þætti
í lífi Bólu-Hjálmars, og hefur hann jafnan gleymzt,
þegar rnn hann hefur verið ritað. En allur sann-
leikur er betri en hálfur. Að því er ég veit réttast
og sannast, hefur líknarandinn, sem kom fljúgandi
til hennar ömmu minnar, fylgt niðjum hennar og
engan sviðið undan örvum skáldsins.
Inga hét ein dóttir Jóns og Ingibjargar. Hún
giftist Jóhannesi hreppstjóra í Hofstaðaseli. Þeirra
dóttir var Ingibjörg móðir Vilhjálms Stefánssonar.
Trúi ég, að „líknarandinn“ hafi tíðum fylgt þess-
um ágæta Islendingi á hans löngu og ströngu för,
24
19. JtJNl