19. júní - 19.06.1976, Page 6

eftir síðustu aldamót.
Hins vegar þegar kona getur
verið í samlífi við karlmann, án
þess að vera undirorpin ótíma-
bærum barneignum. Hún getur
haft í hendi sér fjölda fæðinga.
M. Það vegur kannski
þyngst.
G. En það er ekki fyrr en á
allra síðustu árum.
Bj. Þekking á takmörkun
barneigna verður almenn í
byrjun seinustu heimsstyrjaldar.
M. 1 heimsstyrjöldunum
fengu konur aukna vitneskju um
veröldina utan veggja heimilisins
— þær voru kallaðar út á vinnu-
markaðinn — vinnuafl vantaði.
Við stríðslok fóru þeir karlmenn,
sem lifðu af aftur út í atvinnulífið
og þá var reynt að ýta konunum
inn á heimilin á ný. Hluti kvenna
reis gegn þessu jafnframt því sem
þær fóru að gera auknar kröfur
um menntun. En svo kemur
bylting með pillunni og öðrum
nær öruggum getnaðarvörnum,
vegna þess að þá allt í einu sjá
konurnar opnastmöguleika á því
að skipuleggja líf sitt.
Bj. Mér finnst að hvörfin í lífi
kvenna á þessari öld hafi verið við
þetta tvennt — bætt lífsskilyrði
með breyttum atvinnuháttum og
frelsi frá því að eiga fleiri börn en
þær vilja. En þessi skil stóðust
ekki á í tíma — það skakkar nær
fjórum áratugum. Efnahags-
sveiflan upp á við hér á landi stóð
frá 1908 og fram á fyrri heims-
styrjöldina, en eins og við sögðum
áðan þá virðist raunverulegur
möguleiki á takmörkun
barneigna hjá almenningi koma
til skjalanna u. þ. b. 40 árum
seinna.
Mér finnst, og mér þætti
gaman að vita hvort þið eruð á
sama máli um, að á þessu
tímabili hafi konan orðið að velja
4
um annað tveggja — vera
,,karrier“-kona eða eiginkona og
móðir. Urðu þá ekki til þessar
sérstöku kennslukonu-„týpur“
kaupkonur o. þ. h.?
G. Heldurðu að það hafi
nokkurn tíma verið val?
Be. Það er ekki víst að það
hafi verið val í raun — aðeins
tækifæri sem konurnar fengu til
að starfa og svo hafi þær bara . . .
Bj. Finnst ykkur ekki að það
hafi verið dálítið stór hópur — á
þessum árum — af konum, sem
giftust ekki en höfðu sjálfstætt
starf.
Be. Heldurðu að það hafi
verið vegna þess að þær tóku
störfin fram yfir.
G. Mjög lítill hluti.
M. Ég held að alltaf hafi
verið konur, sem tóku störfin
fram yfir. Það eitt, að konur fara
að sækja á um inngöngu i skóla
og vilja fá framhaldsmenntun
sýnir mikinn kraft og dug. Þær
öfluðu sér þekkingar og völdu sér
sjálfar lífsstarf. Það hafa alltaf
verið einstaklingar, einnig konur,
sem hafa fengið þá köllun að
helga sig ákveðnu starfi og fundu
sér verkefni, sem þeir gátu kastað
sér út í.
En ég býst við að meiri hluti
vinnandi kvenna á þessu tímabili
hafi verið konur, sem annað hvort
giftust ekki eða neyddust til þess
af efnahagsástæðum að vinna
fyrir sér.
Bj. Þegar ég virði þetta tíma-
skeið fyrir mér í ljósi aðstæðna
kvenna sýnist mér hlutskipti
þeirra oftast liggja á milli þess að
— annað hvort gátu þær stundað
launuð störf eða þær gengu í
hjúskap. Nú virðist mér vanda-
málið hjá konum vera að
samræma þetta tvennt — fæstar
vilja velja á milli starfs og fjöl-
skyldulífs. Nútíma konan vill
hvoru tveggja og hún telur sig
eiga rétt á því.
Be. A minum bernskuslóðum
var einu sinni kennslukona, sem
var bæði falleg og vel gefin, en á
dansleikjum sat hún alltaf hjá,
þegar aðrar dönsuðu og fólk var
að segja — einkennilegt að ungu
mennirnir skuli ekki líta á þessa
glæsilegu konu. Þessi staða virtist
koma af sjálfu sér vegna
kringumstæðna hennar.
G. Það er forvitnilegt að setja
fram spurningu í sambandi við
þetta — hvers vegna í
ósköpunum giftast svona margar,
sem hafa litla hæfileika, eru ekki
duglegar og kannski ekki einu
sinni fallegar?
Bj. Við erum hér komnar út í
viða mikið mál, sem kunningi
minn hefur, að ég hygg svarað í
eitt skipti fyrir öll — það verður
að myndast kveikja!
M. Inn í þetta tímabil hér á
landi fléttast baráttan fyrir
kosningarétti og öðrum grund-
vallarréttindum í samfélaginu og
þá sýndu konur skipulags- og
baráttuhæfileika og hörku.
G. Og voru stimplaðar sem
ókvenlegar, ég held að karlmenn
hafi og séu enn aldir upp til að
vera hinn sterkari aðili í
hjónabandi a. m. k. út á við; þ. e.
a. s. vera betur menntaðir, fást
við stjórnun, skipulagningarstörf
o. s. frv., þess vegna finnst þeim
það ókvenlegt að konur séu
þessum hæfileikum gæddar og
þær eru þess vegna ekki kyn-
ferðislega aðlaðandi í augum
karlmannanna.
M. í raun og veru er það
alveg makalaust, að enn skuli
þurfa að ræða réttindabaráttu
kvenna, þegar þess er gætt hversu
langt er frá því að hugmyndir um