19. júní - 19.06.1976, Page 8

Sú spurning hlýtur að vakna,
hvers vegna aðeins þarf að tefja
sig á að gæta barna, þegar enginn
fiskur er.
L. Þetta er svona í mörgum
sjávarþorpum.
Be. Þetta er að breytast á
síðustu árum og víða er farið að
opna dagheimili.
Bj. Úrbæturnar á allra
síðustu árum — hafa þær orðið
vegna þrýstings frá konunum
sjálfum?
M. Frá þeim umræðum, sem
átt hafa sér stað undanfarið. Eg
finn ákaflega mikinn mun á því
hve karlar og konur eru opnari
fyrir umræðum um kjör kvenna
en var t.d. á árunum 1965—70.
Be. Fyrst og fremst af því að
vinnukraftinn vantar og að konur
víða um land verða að vinna utan
heimilis til að geta lifað.
M. Það stefnir greinilega í þá
átt núna — það gerir kaupmátt-
arskerðing launa og skattafyrir-
komulagið. En það er fyrst nú á
allra síðustu árum, sem þetta
gerist. Hins vegar mætti benda á
hliðstætt dæmi við fiskvinnu
kvenna í sjávarþorpum. Hjá
minni kynslóð a.m.k. var títt að
konur ynnu fyrir eiginmönnum
sínum meðan þeir voru við nám
— það þótti sjálfsagt og ekkert
tiltökumál þótt börnin væru sett
á barnaheimili. En jafnskjótt og
maðurinn var búinn að læra þótti
jafnsjálfsagt að konan hætti að
vinna og kysi hún sjálf að hefja
nám átti hún þess ekki lengur
kost að hafa börnin á barna-
heimili á þeirri forsendu að hún
hefði nú fyrirvinnu. Það sem
mátti leggja á börnin fyrir föður-
inn mátti ekki leggja á þau fyrir
móðurina.
L. Konur voru aðeins bráða-
birgðafyrirvinna.
Bj. Og ýtt heim, þegar búið
var að bjarga aflanum á land — í
þessu tilviki mennta fyrirvinn-
una.
Bj. Ef við reynum að skoða
réttindabaráttu kvenna í sam-
hengi þá er augljóst að snörp og
hörð barátta á sér stað fyrir sömu
þjóðfélagslegum réttindum og
karlar á seinustu áratugum 19.
aldar og fram á þessa öld. En eins
og eftir mikla orustu þá kemur
hlé — konur fylgja ekki réttind-
um sínum eftir.
G. Það er greinilegt að
kyrrstaða eða ládeyða verður eftir
að kynslóð hinna duglegu kven-
réttindakvenna er gengin. Hvort
það helst í hendur við efnahags-
kreppuna, sem varð milli heims-
styrjaldanna tveggja veit ég ekki,
en hagur fólks var lélegur.
Be. Það er athyglisvert að
lesa t. d. eftir Bríetu Bjarn-
héðinsdóttur — en er oft vitnað í
skrif hennar. Hún sýndi mikinn
kjark þegar hún fyrst kvenna hér
á landi hélt fyrirlestur opinber-
lega, árið 1887, og talaði um kjör
og réttindi kvenna. — En mér
virðist sem ný umræða komi
gegnum bókmenntir fyrir á að
giska aldarfjórðungi — færist
síðan á annan og víðari vettvang
og í aukana. Með alþjóðlega
kvennárinu nær umræðan um
stöðu kvenna í heiminum
hámarki.
M. Ég er sammála því að
kveikjan hafi komið á ný í
gegnum bókmenntirnar. Hver
rithöfundurinn á fætur öðrum
tekur að rita um þessi mál. Mér
kemur í hug höfundur eins og
Virginia Woolf, sem kom við
kaunin á konunum sjálfum. Hún
segir, að til þess að konur verði
fullgildir og fullþroska einstakl-
ingar sé efnahagslegt sjálfstæði
frumskilyrði. Þær verði að geta
staðið á eigin fótum.
Be. Það er auðvitað undir-
staðan.
L. Ég geri mér ekki grein fyrir
því, sem hefur skeð svona langt
aftur í tímann — mínir jafnaldr-
ar taka við því, sem aðrir hafa
gert. Það hefur verið lagt upp í
hendurnar á okkur. Þegar ég fékk
upphaflega áhuga fyrir jafn-
réttismálum um 1970 var Rauð-
sokkahreyfingin að fara af stað
hér á landi.
M. Á fyrstu áratugum
þessarar aldar hefst kjarabarátta
hér á landi með stofnun verka-
lýðsfélaga og þar eiga konur hlut
að máli eins og karlar. Jafnframt
umræðu um kjör kvenna verður
menntun í æ ríkara mæli eign
almennings og hringurinn víkkar
smátt og smátt líkt og þegar steini
er kastað í vatn — gárurnar smá
stækka og snerta sífellt fleiri. En
það er á áratugnum 1960—1970
sem eitthvað nýtt gerist.
G. Staða heimilanna breytist
mikið við það að framleiðslan
flyst af þeim út á vinnu-
markaðinn. Heimilið verður ekki
lengur framleiðslu- og neyslu-
eining, heldur eingöngu neyslu-
eining og staður, þar sem vinnu-
aflið endurnýjast.
Bj. Já, inni á heimilunum var
nær allur iðnaður landsmanna í
umsjá kvenna, en þær fylgja ekki
verkefnunum út af heimilunum
— sitja næstum tómhentar eftir.
Be. Og við það einangrast
konan á heimilinu.
Bj. Var jDetta e. t. v. slys?
M. og G. Þetta er samverk-
andi við aðra þætti i jijóð-
félaginu.
L. Meðan vélvæðingin hafði
ekki náð inn á heimilin voru næg
verkefni þar fyrir konuna. En
síðan koma ýmis tæki til
6