19. júní - 19.06.1976, Page 23

lás á eftir okkur. Og þarna
sátum við og hjúpuðum okkur
inn í móðurhamingjuna, á kafi
upp fyrir haus í bleyjuþvotti og
uppvaski, mislingum og inn-
kaupapokum!“
Hanna álítur, að i uppeldi sé
konum þröngvað til að bregðast
sjálfri sér, að bæla niður hjá sér
sjálfstæðishvötina. „Þegar þarf-
irnar svo brjótast út, þá finnst
okkur eins og það séum við, sem
séum að bregðast. En er það ekki
einmitt þessi innilokun, þessi
bæling, þetta að neita sér um allt,
sem mann langar til að gera, að
skapa, bæla niður alla þörf fyrir
hlýju og nálægð — er það ekki
einmitt þetta, sem heitir að
bregðast, ha? Við erum aldar upp
í því að bregðast sjálfum okkur.“
Hanna telur þátt mæðra þeirra
mikinn í því að ala upp í þeim
undirgefnina. Hver af annarri
draga þær síðan fram minningar
um mæður sínar, líflitlar, þreytt-
ar, jafnvel útslitnar konur með
afþurrkunarklút í annarri hend-
inni og stoppunál í hinni, sístarf-
andi fyrir heimilið, mann og
börn. „Þær breyttu húsgagna-
skipaninni og héldu að þar með
væru þær búnar að breyta lífi
sínu“ eins og ein þeirra kemst að
orði.
Hanna: „Þegar ég hugsa til
mæðra okkar, sé ég fyrir mér grá-
klædda hersveit, herdeild hinna
þolinmóðu, kúguðu og hraustu.
Herdeild hraustra, uppgefinna
kvenna, þær halda á gráum fán-
um . . .
Anna María: Og ganga í slitn-
um skóm, eru með æðahnúta . . .
Lillý: Þrútnar þvottahendur
Hanna: Fengu aldrei að vita,
hverjar þær voru. Það var enginn
sem spurði.
En enda þótt þær lýsi mæðrum
sínum á þennan veg og skilgreini
stöðu þeirra svo, þá virða þær
þær og meta.
b) Annað meginviðfangsefni
leikrit6Íns er mikilvægi þess, að
konan geri sér grein fyrir sjálfri
sér, hver staða hennar raunveru-
lega er, og hvers hún er megnug.
„Þetta er í raun og veru ósköp
einfalt, loksins þegar maður er
búinn að koma auga á það,“ segir
Hanna, og henni er mikið í mun,
að sannfæra hinar konurnar um
sannleiksgildi þessa, en það
gengur nokkuð erfiðlega:
Hanna: „En hugsið ykkur,
hugsið ykkur bara hvað við hefð-
um getað gert, skapað! Ef við
hefðum haft sömu möguleika og
karlmennirnir.“
Ann María: „Af hverju gerum
við þá ekki neitt? Það standa
okkur allar leiðir opnar“ ... „1
þeim hluta heimsins, sem við lif-
um í, eru konum allar leiðir opn-
ar.“
Hanna: „I þeim hluta heims-
ins, sem við lifum í, eru konur líka
konur, gleymdu því ekki.“
Og síðar:
Hanna: „Það sem mestu máli
skiptir er ekki, hvort einhver skóli
eða háskóli stendur þér opinn,
heldur hvort þú ert opin hér
(bendir á ennið á sér og brjóstið).
Að þú hafir lært að treysta á sjálfa
þig og jnnar hugsanir. Sjálfs-
vitundin, það er hún, sem er lyk-
illinn að þessu öllu.“
Og Björg Vik lætur Hönnu
skýrgreina síðar í leiknum, hvað
hún meinar með sjálfsvitund:
„. . . eitthvað, sem ég fyndi sjálf
og upplifði. . . . Já, líkama minn,
líkamsorkuna, sjálfan lifsneistann
eiginlega — nota þetta sem mæli-
kvarða á rétt og rangt.“
c) Þriðja meginstef leikritsins
er gildi og máttur samstöðu
kvenna:
Hanna: „Skál, skál fyrir sam-
stöðu kvenna, skál fyrir því að við
styðjum og virðum hver aðra.“
En undirtektir eru fremur
dræmar og Hanna segir síðar:
„Það sem ég var að reyna að
segja áðan var, hvað það er gleði-
legt, að við skulum ekki lengur
vinna gegn hver annarri, baktala
og vantreysta hver annarri eins
og við höfum alltaf gert, til þess
að bjarga eigin skinni.“
En orð Hönnu falla sum í
grýttan jarðveg. Hún bendir
einni vinkonunni á, að hún þurfi
að fara á byrjendanámskeið í
samstöðu kvenna, en sú segist al-
drei hafa skilið það hugtak!
Auk þessara þriggja atriða, sem
hér hafaverið rakin, er drepið á
ýmis önnur mál í samræðum
þeirra vinkvennanna, svo sem
eðli og gildi hjónabandsins,
vandamál fráskilinna og ógiftra
kvenna, barnlausra kvenna, ein-
stæðra mæðra og margt fleira.
Þess skal að lokum getið, að
höfundurinn kemur ekki með
neinar einfaldar eða algildar
lausnir á þessum vandamálum,
heldur mun hún fyrst og fremst
hafa viljað koma af stað umræðu
um þau, vekja fólk til umhugs-
unar. Verkið ber þess og merki,
þar sem ekki er sýnt í leikslok,
hvort tilraunir Hönnu til að vekja
vinkonur hennar af doðanum
hafi borið árangur, þ.e.a.s. er til
lengdar lætur. Hún hefur þó
fengið þær til að staldra við og
hugleiða málin, og það er
væntanlega upphafið að öðru
meira.
I.R.
21