19. júní - 01.03.1993, Blaðsíða 12

eftir Ingu Dóru Sigfusdóttur
12
1. TBL.1993
Nauðgun
Vaknandi vitund um þörf á úrbótum
Nauðgun er einn af alvarlegustu glæpum sem beinast að einstaklingum. Samt sem áður bendir flest til þess að
mun fleiri nauðganir séu framdar árlega en kærur berast um til lögreglu. Arið 1991 bárust Rannsóknarlögreglu
ríkisins 16 nauðgunarkærur. í ársskýrslu Stígamóta kemur firam að sama ár hafi 77 konur leitað til samtakanna
vegna nauðgana. Þá hafa niðurstöður norrænna athugana á duldum afbrotum leitt í ljós að hlutfallslega fáar
nauðganir eru kærðar.
Sigrún Júlíusdótdr, félagsráð-
gjafi, nefnir í skýrslu nauðgun-
armálanefndar, sem dómsmála-
ráðuneytið gaf út 1989, dæmi
um rannsókn sem gerð var í
Svíþjóð og leiddi í ljós að aðeins 6% af
nauðgunum virðast koma fram og vera
kærðar. Hansína B. Einarsdóttir, afbrota-
fræðingur, segist telja að ástæður þess að
konur kæri ekki nauðganir megi m.a. rekja
til þess fyrst og fremst að þær hafi heyrt
eða viti að nauðgunarmál gangi mjög illa í
gegnum kerfið. Hún nefnir að oft sé talað
um þrefalda nauðgun í þessu sambandi. í
fyrsta lagi verknaðinn sjálfan, í öðru lagi að
þurfa að skýra frá málsatvikum við lög-
regluyfirheyrslur og loks að þurfa að end-
urtaka allt í réttarsal. Þetta segir hún að
reynist mörgum konum ofraun. Þá segir
hún að um afbrotið nauðgun hafi sá orð-
rómur verið í gegnum tíðina að konur kalli
verknaðinn beint eða óbeint yfir sig. Þol-
endur þessara brota óttist því oft að skaða
eigið mannorð með því að kæra þau. Aðrar
ástæður segir hún að séu þekkingarleysi
kvenna um meðferð þessara mála og þá
hvaða rétt þær eigi. Einnig spili hræðsla við
gerandann og vald hans oft inn í.
Lögreglan hefur sætl gagnrýni
Lögreglan er meðal þeirra aðila sem
gagnrýni hefur beinst að fyrir meðhöndlun
á kynferðisafbrotamálum. í rannsókn Sig-
rúnar Júlíusdóttur, í skýrslu nauðgunar-
málanefndar, er fjallað um mál 22 kvenna
sem kærðu nauðganir sem þær höfðu orðið
fyrir. Reynsla kvennanna af lögreglu er
ekki á einn veg. Margar telja sig hafa feng-
ið góðar viðtökur en ívið fleiri hafa nei-
kvæða reynslu. Gagnrýni þeirra beinist
meðal annars að skorti á háttvísi og tillit-
semi og þær eru ósáttar við tímalengd
málsmeðferðarinnar. Sigrún segir flestar
Hansína B. Einarsdóttir afbrotafræöingur
segir að mörgum konum sé ofraun að kœra
nauðgun.
konurnar, eða 16 af 22, hafa tekið nærri sér
að finna að þeim var ekki trúað. Þær hafi
verið margspurðar um sömu hlutina, upp-
lýsingar þeirra verið rengdar og í mörgum
tilfellum verið látið að því liggja að málið
væri hreinn uppspuni. Hansína B. Einars-
dóttir segist telja að hin almenna lögregla
sé oft ekki í stakk búin til að taka á þessum
málum vegna þess hve hratt þau hafi kom-
ið upp á yfirborðið. „Við krefjumst þess að
fólk sem er að fást við þessi mál á ýmsum
stigum sé með margra ára sérmenntun
meðal annars í lögum, sálfræði og afbrota-
fræði. Á sama tíma gerum við þær kröfur
til lögreglunnar, sem ekki hefur hlotið
neina sérmenntun, að hún taki á öllum
málum, hvaða nöfnum sem þau nefnast.
Lögreglan hefur margoft farið fram á
fræðslu um meðhöndlun þessara mála en
Sigrún Júlíusdóttir félagsráðgjafi hefur gert
könnun á meðferð nauðgunarmála á 1.s-
landi.
ekki fengið,“ segir Hansína. „Ég er því ekki
tilbúin til að taka þátt í gagnrýni á „kerfið“
sem einhverja karla úti í bæ því það eru
ákveðnar skýringar á því að kerfið virkar
svona. Upphaf þessara skýringa má rekja
til getu eða vangetu lögreglunnar,“ segir
hún.
Hansína bendir á nýfallinn dóm þar
sem sambýlismaður var dæmdur fyrir
Iíkamsárás á konu, sbr. 217. grein al-
mennra hegningarlaga. Dómarinn gagn-
rýndi vinnuaðferðir lögreglunnar harðlega.
í dómnum segir m.a. að skortur á traust-
um, sýnilegum sönnunargögnum og mark-
vissum rannsóknaraðferðum hafi augljós-
lega verið til þess fallinn að gera sönnunar-
færslu fyrir dómi erfiða. „Hér er um að
ræða dóm vegna líkamsárásar sambýlis-
manns á konu þar sem skortur á sönnunar-