19. júní - 01.03.1993, Blaðsíða 13

1. TBL. 1993
13
gögnum varð til þess að sýkna varð við-
komandi af háttseminni,“ segir Hansína.
Hún segir að koma mætti í veg fyrir slík
dæmi ef brotaþolar gætu leitað til fagaðila
sem störfuðu á vegum lögreglunnar.
KLR vandar niálsnicðferð
Þórir Oddsson, vararannsóknarlögreglu-
stjóri ríkisins, segist telja að sú umræða
sem verið hafi í þjóðfélaginu um kynferðis-
afbrotamál á undanförnum árum hafi bætt
meðferð þessara mála og brotaþolar eigi
ýmissa úrræða völ sem ekki voru til staðar
áður. Þórir nefnir sem dæmi neyðarmót-
töku fyrir þolendur kynferðisafbrota, sem
nýlega var opnuð á Borgarspítalanum.
Hann segir að meiri áhersla sé lögð á það
en gert hafl verið að tryggja brotaþolum
stuðning með því að upplýsa þá um þær
leiðir sem þeim séu færar. „Rannsóknarlög-
reglan hefur eftir bestu getu reynt að
bregðast við gagnrýni sem var uppi og er ef
til vill enn, með því að færa meðferð þess-
ara mála til betri vegar. Menn reyna á allan
hátt að vanda sig betur en þeir gerðu áður
fyrr. Auk þess er leitast við að hraða rann-
sóltn þessara mála mun meira en áður var
gert,“ segir Þórir.
nauðgunarmálum vera fjarstæðukennda.
Aðspurður segir Hallvarður Einvarðsson,
ríkissaksóknari, það vera afar vandasamt
álitaefni hvort unnt sé að koma við sér-
stökum reglum um sönnunarbyrði í til-
teknum brotum. Hann segir að þess séu að
vísu dæmi í íslenskri refsilöggjöf að settar
hafi verið sérstakar sönnunarreglur og
sönnunarbyrði jafnvel snúið við í einstök-
um málaflokkum. „Að mínum dómi hefur
það ekki reynst vel,“ segir hann.
Skortur á upplýsingum
Ekki er kveðið á um í lögum að tjónþola
í opinberu rnáli skuli veittar upplýsingar
um kæruferlið eða málalok. Guðrún Jóns-
dóttir segir þetta gagnrýnivert ekki síst
þegar um nauðgunarmál sé að ræða. í ljósi
þeirra eftirkasta nauðgunar og þess tilfmn-
ingalega umróts sem hún skapi, sé vart að
undra þó brotaþolum reynist ómögulegt
að fylgjast með því hvar í kerfinu mál
þeirra séu stödd á hverjum tíma. Sömu
viðhorf koma fram meðal þeirra kvenna
sem Sigrún Júlíusdóttir fjallar um í rann-
sókn sinni. Hún segir að flestum konunum
hafi fundist það eiga að vera lagalegur og
siðferðislegur réttur sinn að fá upplýsingar
um hvernig málum þeirra hafi lokið. Að
sögn Egils Stephensen, saksóknara, er nú
verið að ræða það á vegurn dómsmálaráðu-
neytisins að brotaþolar í kynferðisafbrota-
málum fái stuðningsaðila. Hlutverk þeirra
yrði meðal annars að fylgjast með gangi
mála og veita skjólstæðingum upplýsingar.
Brolaþolar mæta
lordóinuin
Guðrún Jónsdóttir segir í bæklingi
sem Stígamót munu gefa út á næst-
unni, að allur sá lagarammi sem byggt
sé á þegar konur kæri nauðgun sé and-
stæður hagsmunum þeirra. Þó að lögin
eigi að vernda persónufrelsi og öryggi ,
þeirra og refsa sakborningum, verði lí .
nt /r\rrMin riomnnrr m I/ ai rn r bi 'II
Dómarar ekki óbrigðulir
Komi nauðgunarmál fyrir dómstól ber
kæranda skylda til að mæta fyrir dórni sem
vitni og svara þar spurningum dómara,
sækjanda og verjanda sakbornings. í lögum
um meðferð opinberra mála er ákvæði um
að kærandi þurfi ekki að mæta sakborningi
í dómsal meðan hann ber vitni en slíkt er
þó háð ákvörðun dómara hverju sinni.
Ekki er kveðið á um að brotaþoli megi
hafa með sér stuðningsaðila er hann ber
vitni. Þetta er ekki heldur afdráttarlaust
þegar um barn eða ungling, sem nauðgað
hefur verið, er að ræða. Hansína B. Einars-
dóttir segir að það væri miklu eðlilegra að
ákvörðunin um hvort sakborningur væri á
staðnum eða ekki væri háð
ákvörðun konunnar og
hennar lögmanns.
,Dómarar
ekki óbrigðulir,"
útkoman sjaldnast sú. Reynsla
kvenna af því að kæra nauðganir
sé yfirleitt neikvæð. Þær mæti
fordómum í kerfinu og þeim
fmnist lítið tillit tekið til sín
og sinna þarfa. Sumar lýsi
reynslunni af réttarkerfinu á
þann veg að þeim finnist þær
vera sakborningurinn.
Sú grundvallarregla kemur
fram í lögum um meðferð i.-~'
opinberra mála að sérhver
einstaklingur sé saklaus uns
sekt hans sé sönnuð. Oft
reynist erfitt að koma með
fullnægjandi sönnun fyrir því
að um kynferðisafbrot hafi
verið að ræða þar sem algengt
er að brotaþolar beri ekki líkam-
lega áverka, sjaldnast eru vitni
að verknaðinum og í flestum
tilvikum neita sakborningar
öllum sakargiftum. 1 ljósi
þessa segja fulltrúar Stíga-
sönnunarbyrði í
mota